Braku umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania z Mali a rozliczenie z US

Rezydencja podatkowa a zamieszkiwanie w Mali

Przechodząc do wyjaśnienia przedstawionego problemu, w pierwszej kolejności należy odnieść się do kwestii rezydencji podatkowej.

Na gruncie prawa polskiego zagadnienie rezydencji podatkowej reguluje art. 3 ustawy PIT. Zgodnie z tym przepisem „osoby fizyczne, jeżeli mają miejsce zamieszkania na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, podlegają obowiązkowi podatkowemu od całości swoich dochodów (przychodów) bez względu na miejsce położenia źródeł przychodów (nieograniczony obowiązek podatkowy). Za osobę mającą miejsce zamieszkania na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej uważa się osobę fizyczną, która:

1) posiada na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej centrum interesów osobistych lub gospodarczych (ośrodek interesów życiowych) lub

2) przebywa na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej dłużej niż 183 dni w roku podatkowym”.

Analiza powyższych przepisów wskazuje, że wystarczy spełnienie choćby jednego z powyższych warunków, aby zostać uznanym za osobę mającą miejsce zamieszkania na terenie RP i, co za tym idzie, za osobę posiadającą polską rezydencję podatkową. Ustalenie miejsca zamieszkania podatnika decyduje o zakresie ciążącego na nim obowiązku podatkowego. Inaczej mówiąc, od miejsca zamieszkania zależy, czy podatnik podlega nieograniczonemu, czy ograniczonemu obowiązkowi podatkowemu w Polsce. Nieograniczonym obowiązkiem podatkowym objęci są podatnicy, którzy w Polsce mają miejsce zamieszkania.

Zobacz też: Jednoosobowa działalność gospodarcza w Polsce praca w Niemczech

Ustalenie miejsca zamieszkania

Jako pierwszy warunek pozwalający na uznanie osoby za mającą miejsce zamieszkania na terytorium RP przepis wskazuje posiadanie centrum interesów osobistych lub gospodarczych (ośrodek interesów życiowych). Przesłanka ta została skonstruowana w bardzo szeroki sposób, jeśli chodzi o zakreśloną grupę osób, które na potrzeby podatku dochodowego od osób fizycznych posiadają w Polsce ośrodek interesów życiowych. Wynikać może to z użycia w powołanym powyżej przepisie spójnika „lub” w sformułowaniu „centrum interesów osobistych lub gospodarczych” dla doprecyzowania kiedy uznaje się daną osobę za mającą miejsce zamieszkania na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej. Tym samym określona osoba, która ma ścisłe powiązania biznesowe czy też gospodarcze w Polsce, a całą rodzinę i znajomych w innym państwie, może w takiej sytuacji podlegać opodatkowaniu w Polsce od całości swoich dochodów.

Przez „centrum interesów osobistych” należy rozumieć tzw. ognisko domowe, wszelkie powiązania rodzinne i towarzyskie, aktywność społeczną, polityczną, kulturalną, obywatelską, przynależność do organizacji/klubów, uprawiane hobby itp. Z kolei „centrum interesów gospodarczych” to przede wszystkim miejsce prowadzenia działalności zarobkowej, źródła dochodów, posiadane inwestycje, majątek nieruchomy i ruchomy, polisy ubezpieczeniowe, zaciągnięte kredyty, konta bankowe itd.

Jak czytamy w wyroku WSA w Łodzi z 5.10.2017 (sygn. akt I SA/Łd 493/17), „oceniając, w którym z państw znajduje się centrum życiowych i zawodowych interesów osoby fizycznej, należy wziąć pod uwagę przede wszystkim związki osobiste i ekonomiczne osoby fizycznej z danym państwem, wśród których istotne są więzi rodzinne, towarzyskie, zatrudnienie, działalność polityczna, kulturalna i wszelka inna działalność, miejsce wykonywania działalności gospodarczej i miejsce, z którego osoba zarządza swoim mieniem”.

Za osobę mającą miejsce zamieszkania na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej uważa się również osobę fizyczną, która przebywa na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej dłużej niż 183 dni w roku podatkowym. W świetle art. 3 ust. 1a ustawy ww. analizowany warunek stanowi samodzielną podstawę do uznawania określonej kategorii osób za rezydentów, niezależną od omówionego powyżej posiadania na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej ośrodka interesów życiowych.

Rezydent podatkowy

W konsekwencji powyższego dana osoba fizyczna może stać się rezydentem podatkowym w Polsce w dwóch przypadkach:

1. od dnia, w którym przeniosła do Polski swój ośrodek interesów życiowych,
2. od dnia następującego po 183 dniach pobytu w Polsce w danym roku podatkowym.

Analogicznie zatem z dniem przeprowadzi do innego kraju można utracić status polskiego rezydenta podatkowego.

W tym miejscu wskazać należy, że możliwa jest sytuacja, w której jedna osoba w danym roku ma dwie następujące po sobie rezydencje podatkowe. Możliwe jest to w przypadku, gdy osoba fizyczna w danym roku przeniesie swój ośrodek interesów życiowych do innego kraju. Wtedy do dnia przeprowadzki osoba ma rezydencję podatkową w pierwszym kraju, natomiast po przeprowadzce rezydencja podatkowa zostaje przeniesiona do drugiego kraju.

Potwierdzają to także pisma wydawane przez organy podatkowe. Zgodnie z interpretacją Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej z 08.12.2017 r., nr 0112-KDIL3-2.4011.313.2017.1.MK:

„Zgodnie z przyjętym sposobem rozliczenia podatku za ww. okres wszelkie dochody uzyskane do czasu zmiany rezydencji Wnioskodawca rozliczył w Wielkiej Brytanii, a w rozliczeniu za 2016 r. wykazał tylko dochodowy, które uzyskał już jako polski rezydent.

W tym miejscu należy wskazać, że zmiana miejsca zamieszkania dla celów podatkowych przez osobę fizyczną w trakcie roku podatkowego oznacza zmianę zasad opodatkowania w zakresie nieograniczonego i ograniczonego obowiązku podatkowego w Polsce w trakcie roku podatkowego.

Wnioskodawca, który zmienił rezydencję podatkową w sierpniu 2016 r. za okres do dnia zmiany miejsca zamieszkania, miał obowiązek wykazać w zeznaniu rocznym wyłącznie dochody krajowe (ograniczony obowiązek podatkowy). Z kolei z dniem zmiany miejsca zamieszkania, Wnioskodawca już jako rezydent podlega opodatkowaniu w Polsce od dochodów osiągniętych na terytorium Polski jak i poza nim (nieograniczony obowiązek podatkowy)”.

Tak też interpretacja Ministerstwa Finansów z 28.07.2006 r., nr DD/PB6/033-0291/HM/ZKK/06/501:

„Mając na uwadze opisany we wniosku stan faktyczny oraz przedstawiony powyżej stan prawny, Minister Finansów uważa, iż od dnia wyjazdu do Francji Pani X będzie posiadała miejsce zamieszkania dla celów podatkowych na terytorium Francji. W państwie tym Podatniczka będzie mieszkała z narzeczonym, pracowała i uiszczała podatki. W Polsce nie będzie uzyskiwała żadnych dochodów. Z powyższych względów należy uznać, iż ściślejsze powiązania osobiste i gospodarcze Podatniczka będzie posiadała we Francji.

W przedstawionym stanie faktycznym należy uznać, iż z dniem wyjazdu z Polski Podatniczka przeniesie swój ośrodek interesów życiowych do Francji. Oznacza to, iż Pani X od dnia wyjazdu do Francji będzie podlegała w Polsce opodatkowaniu na zasadach określonych w art. 3 ust. 2a ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych tylko od dochodów z pracy wykonywanej na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej na podstawie stosunku służbowego lub stosunku pracy, bez względu na miejsce wypłaty wynagrodzenia, oraz od innych dochodów osiąganych na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej (ograniczony obowiązek podatkowy).

Do dnia wyjazdu z Polski Podatniczka podlega opodatkowaniu na zasadach określonych w art. 3 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. W związku z powyższym na Podatniczce, zgodnie z art. 45 ust. 1 w związku z art. 3 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, będzie ciążył obowiązek złożenia w Polsce za rok 2005 rocznego zeznania o wysokości osiągniętego dochodu, w którym Podatniczka wykaże całość swoich dochodów osiągniętych do dnia wyjazdu z Polski, bez względu na miejsce położenia źródeł przychodów”.

Przeprowadzka na Mali a rozliczenie z US

Przenosząc powyższe na grunt przedstawionej przez Panią sprawy, przy założeniu, że na stałe przeprowadzi się Pani do Mali w dniu 1 kwietnia 2020 r., to w okresie od 1 stycznia do 31 marca 2020 r. jest Pani rezydentem podatkowym Polski. Powoduje to, że w tym okresie ma Pani w Polsce nieograniczony obowiązek podatkowy tzn. obowiązek rozliczenia się przed polskim fiskusem ze wszelkich dochodów osiągniętych na terytorium Polski i ewentualnie poza. Z dochodów z działalności gospodarczej osiąganych w tym okresie będzie Pani zobowiązana rozliczyć się w zeznaniu podatkowym składanym do 30 kwietnia 2021 r. Jeżeli w tym okresie nie osiągnęła Pani żadnych dochodów z Mali, to w zeznaniu podatkowym PIT-36 nie wykazuje Pani dochodów zagranicznych.

Natomiast od 1 kwietnia 2020 r., tj. od dnia przeprowadzki do Mali i przeniesienia swojego interesu życiowego do Mali, staje się Pani tamtejszym rezydentem podatkowym, a w zakresie prawa polskiego staje się Pani polski nierezydentem z ograniczonym obowiązkiem podatkowy. To powoduje, że od dnia 1 kwietnia 2020 r. w Polsce opodatkowuje Pani wyłącznie dochody osiągnięte w Polsce.

Jak podaje art. 3 ust. 2b ustawy PIT, za dochody (przychody) osiągane na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej przez nierezydentów uważa się w szczególności dochody (przychody) m.in. z działalności gospodarczej prowadzonej na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.

Brak umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania

Jak słusznie Pani zauważyła, nie ma umowy w sprawie unikania podwójnego opodatkowania pomiędzy Polską a Mali. Oznacza to, że w zakresie dochodów osiąganych na terenie Polski, w zakresie ich opodatkowania przed polskim fiskusem, stosujemy wyłącznie polską ustawę PIT. Dochodów z Mali osiągniętych od momentu przeprowadzi do Mali nie opodatkowuje ani nie wykazuje Pani w polskim zeznaniu podatkowym.

Jako przedsiębiorca, zgodnie z art. 9 ust. 1 ustawy o zasadach ewidencji i identyfikacji podatników i płatników, ma Pani obowiązek dokonania aktualizacji adresu zamieszkania w ciągu 7 dni od daty takiej zmiany. Aktualizacji dokonuje się poprzez formularz CEIDG-1. Dodajmy, że pomimo malijskiego adresu zamieszkania może Pani wskazać adres do doręczeń w Polsce.

Na zakończenie dodajmy, że polskie ustawy podatkowe nie przewidują żadnego szczególnego trybu prowadzenia postępowania podatkowego w zakresie ustalenia i przypisania danej osobie fizycznej rezydencji podatkowej. W konsekwencji organ podatkowy nie może wydać decyzji ustalającej miejsce zamieszkania podatnika dla celów podatkowych. Urzędnicy aparatu państwowego dokonują jedynie oceny okoliczności faktycznych związanych z aktywnością życiową podatnika. Ciężar dowodowy spoczywa w tym przypadku na podatniku, który, dokonując opisu stanu faktycznego, musi przedstawić wiarygodne przesłanki wskazujące na konkretne miejsce zamieszkania i który wywodzi określone skutki prawne w oparciu o określoną przez siebie rezydencję podatkową.

Tak też powyższe zagadnienie rozpatrzył WSA w Kielcach w wyroku z dnia 23 października 2014 r., sygn. akt I SA/Ke 467/14:

„Ponadto poza oświadczeniem, że pobyt w A. ma charakter tymczasowy skarżący nie wykazał innych okoliczności świadczących o tym, że centrum jego interesów życiowych koncentruje się w Polsce. W świetle powyższych rozważań okoliczności tej nie stanowi powoływanie się na treść przedłożonego przez skarżącego na etapie postępowania przed Sądem zaświadczenia Prezydenta Miasta K. z dnia 24 lipca 2014 r. o zameldowaniu. Domniemanie wynikające z tego dokumentu zostało bowiem przez organ obalone. Dodatkowo w tym miejscu należy zauważyć, że wynikający z art. 122 Ordynacji podatkowej obowiązek podejmowania wszelkich działań w celu dokładnego wyjaśnienia stanu faktycznego nie oznacza, że ciężar dowodu obciąża w każdej sytuacji organ podatkowy. Ustalenie, zwłaszcza tych faktów, o których wiedzę posiada wyłącznie podatnik, pozostaje poza zakresem możliwości organu podatkowego. Sam proces dowodzenia polega na wykazaniu istnienia danego faktu, a nie na negowaniu jego istnienia. Ze zwykłych reguł logiki formalnej wynika, że dowód powinien przeprowadzić ten, kto twierdzi, że dany fakt miał miejsce, a nie ten, kto istnieniu tego faktu zaprzecza”.