Darowizna przedsiębiorstwa na rzecz członka rodziny

Darowizna przedsiębiorstwa

Na wstępie zaznaczę, że darowizna przedsiębiorstwa powinna, dla optymalizacji obciążeń, nastąpić przed likwidacją działalności.

Przedsiębiorstwo, które chce Pan darować synowi, to w myśl Kodeksu cywilnego zorganizowany zespół składników niematerialnych i materialnych przeznaczony do prowadzenia działalności gospodarczej, a w szczególności:

1. oznaczenie indywidualizujące przedsiębiorstwo lub jego wyodrębnione części (nazwa przedsiębiorstwa);
2. własność nieruchomości lub ruchomości, w tym urządzeń, materiałów, towarów i wyrobów, oraz inne prawa rzeczowe do nieruchomości lub ruchomości;
3. prawa wynikające z umów najmu i dzierżawy nieruchomości lub ruchomości oraz prawa do korzystania z nieruchomości lub ruchomości wynikające z innych stosunków prawnych;
4. wierzytelności, prawa z papierów wartościowych i środki pieniężne;
5. koncesje, licencje i zezwolenia;
6. patenty i inne prawa własności przemysłowej;
7. majątkowe prawa autorskie i majątkowe prawa pokrewne;
8. tajemnice przedsiębiorstwa;
9. księgi i dokumenty związane z prowadzeniem działalności gospodarczej.

Powyższe wyliczenie ma charakter przykładowy i zazwyczaj przyjmuje się, że w braku odmiennych postanowień umowy, jeśli czegoś nie wyłączono z majątku służącego wyłącznie prowadzeniu działalności, to przy darowiźnie przedsiębiorstwa wchodzi to w jego skład. Tym samym, w przypadku braku odrębnych postanowień, inwestycja w obcym środku trwałym przejdzie na syna razem z innymi składnikami przedsiębiorstwa.

Darowizna przedsiębiorstwa a VAT

Pyta Pan o podatek od towarów i usług, otóż artykuł 6 pkt 1 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (Dz.U.2011.177.1054 j.t. ze zm.) stanowi, iż przepisów ustawy nie stosuje się do transakcji zbycia przedsiębiorstwa lub zorganizowanej części przedsiębiorstwa. Tym samym sama darowizna nie podlega opodatkowaniu VAT. Bywa, że za problematyczny uznaje się status np. towarów, od których odliczono podatek naliczony przed dniem dokonania darowizny, a nie były one przedmiotem dostawy, bowiem darowano je jako składnik przedsiębiorstwa. Uważam, że i tu nie ma konsekwencji dla darczyńcy na gruncie VAT, a ewentualne korekty będzie musiał dokonać nabywca, jeśli wykorzysta te składniki majątku do wykonywania czynności nieopodatkowanych. Niekiedy pojawiają się w doktrynie zdania przeciwne wywodzące, że przeniesienie ww. powoduje utratę prawa do odliczenia naliczonego przy ich zakupie, nie uważam jednak tego poglądu za słuszny.

Podobnie wskazuje doktor A. Bartosiewicz „Wątpliwości może wywoływać to, czy w tym przypadku należałoby dokonywać korekt podatku naliczonego (który został odliczony) od zakupów wcześniej dokonanych na przedsiębiorstwo. Można bowiem twierdzić, że zakupy towarów zostały dokonane, podatek naliczony został odliczony, zaś następnie towary te (wchodzące w skład przedsiębiorstwa) posłużyły do czynności w ogóle niepodlegającej podatkowi od towarów i usług. Przyjmuje się jednak, że w sytuacji, w której całe przedsiębiorstwo zmienia właściciela, wszelkie prawa i obowiązki w zakresie VAT przechodzą na nowy podmiot, zaś sytuacja podmiotu zbywającego przedsiębiorstwo nie zmienia się. Nie ma on zatem także obowiązku korekty podatku naliczonego. Wywodzi się powyższe także z brzmienia art. 91 ust. 9 u.p.t.u. W myśl powołanego przepisu w przypadku transakcji zbycia przedsiębiorstwa lub zorganizowanej części przedsiębiorstwa korekta podatku (czy to w ramach odliczeń częściowych, czy to zmiany przeznaczenia) jest dokonywana przez nabywcę przedsiębiorstwa lub nabywcę zorganizowanej części przedsiębiorstwa” [Wolters Kluwer Polska, Vademecum Doradcy Podatkowego, 68507]. Dodać tu należy również, że przekazanie całego przedsiębiorstwa przed likwidacją spowoduje, że spis z natury towarów sporządzany na dzień zaprzestania wykonywania czynności podlegających opodatkowaniu u darczyńcy będzie „pusty” (ale i tak trzeba go sporządzić), bowiem całość majątku przejdzie już na obdarowanego.

PIT i podatek od darowizny przedsiębiorstwa

Na gruncie podatku dochodowego darowizna nie powoduje powstania przychodu do opodatkowania ani u obdarowanego, ani u darczyńcy. Co więcej, w ogóle (na mocy art. 2 ust. 1 pkt 3 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych – dalej jako ustawa o PIT) przepisów ustawy o PIT nie stosuje się do przychodów podlegających przepisom o podatku od spadków i darowizn. Darowizna podlega opodatkowaniu podatkiem do spadków i darowizn. Zgodnie jednak ze zwolnieniem z art. 4a ust. 1 ustawy o podatku od spadków i darowizn syn będzie mógł skorzystać ze zwolnienia od podatku, opisaną darowiznę musi jednak zgłosić w terminie 6 miesięcy (od powstania obowiązku podatkowego, na ogół od wykonania darowizny jeśli nie ma formy aktu notarialnego) na druku SD-Z2 naczelnikowi urzędu skarbowego.

Niedogodnością podatkową jest tu dla darczyńcy, czyli Pana (ojca) fakt, iż w przypadku darowizny przedsiębiorstwa może być Pan zobowiązany do skorygowania za miesiąc, w którym dokona darowizny, kosztów uzyskania przychodów o wartość posiadanych na dzień dokonania darowizny materiałów oraz towarów, przy których zakupie (wytworzeniu) ich wartość zaliczona została w ciężar kosztów, a które nie mogą zostać teraz potraktowane za koszty poniesione w celu uzyskania przychodów.

Na gruncie PIT, podobnie jak dla VAT, gdy po dokonaniu darowizny będzie się likwidować działalność, a w razie likwidacji działalności gospodarczej sporządza się wykaz składników majątku na dzień likwidacji działalności gospodarczej, stany na nim będą „zerowe”.

Forma

Odnośnie formy, jeśli w skład majątku nie wchodzi nieruchomość, zwyczajowo przyjęta jest zwykła forma pisemna umowy darowizny, pod którą załącznik stanowi protokół przekazania, w którym wyszczególnia się składniki majątku, które są przekazywane, w tym np. środki trwałe podatnika wraz z wartością początkową i dokonanymi odpisami amortyzacyjnymi, towary, materiały, wyposażenie.