Działalność gospodarcza w Polsce i w Niemczech a ubezpieczenie i składki

Ubezpieczony w państwach UE

Osoba pracująca na własny rachunek to osoba, która samodzielnie prowadzi działalność zawodową bądź też organizuje inne samodzielne przedsięwzięcia. Mimo iż funkcjonujemy (zarówno Polska, jak i Niemcy) w UE, każde państwo członkowskie posiada własny system ubezpieczenia zdrowotnego i samo decyduje, kto i na jakich zasadach podlega ubezpieczeniu, jakie należą się mu świadczenia i jakie składki są na to ubezpieczenie odprowadzane.

Przepisy wspólnotowe o koordynacji dotyczą wyłącznie osób, które posiadają ubezpieczenie w powszechnym systemie ubezpieczenia zdrowotnego w jakimkolwiek z krajów Unii Europejskiej, i zaczynają obowiązywać dopiero w momencie przemieszczania się ubezpieczonego do innego kraju Unii Europejskiej. Przepisy wspólnotowe chronią ubezpieczonego przed utratą jego prawa do korzystania z ubezpieczenia zdrowotnego w przypadku wyjazdu do innego kraju Unii Europejskiej i dają mu gwarancję traktowania na równi z ubezpieczonymi obywatelami państwa członkowskiego, do którego postanawia przyjechać, aby tam zamieszkać, pracować, studiować itp.

Przepisy dotyczące koordynacji ubezpieczeń

Zasady koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego oraz szczegółowe warunki ich stosowania określają:

Rozporządzenie 1408/71 z 14 czerwca 1971 roku dotyczące stosowania systemów zabezpieczenia społecznego do pracowników najemnych, osób pracujących na własny rachunek oraz do członków ich rodzin przemieszczających się w granicach Wspólnoty oraz

Rozporządzenie 574/72 z 21 marca 1972 roku ustalające sposób stosowania Rozporządzenia (EWG) numer 1408/71.

Postanowienia tych rozporządzeń są rozstrzygające w przypadku ewentualnej niezgodności norm ustawodawstwa krajowego z normami unijnymi. Przepisy Wspólnoty dotyczące zabezpieczenia społecznego nie zastępują różnych krajowych systemów zabezpieczenia społecznego jednym systemem europejskim. Taka harmonizacja nie byłaby możliwa z powodu dużej różnicy w poziomach życia istniejących pomiędzy państwami członkowskimi.

Zgodnie z Rozporządzenia EWG Nr 1408/71 osobami uprawnionymi do opieki zdrowotnej są:

• pracownicy najemni i osoby pracujące na własny rachunek oraz członkowie ich rodzin,
• emeryci i renciści oraz członkowie ich rodzin,
• studenci i członkowie ich rodzin,
• turyści,
• bezrobotni i członkowie ich rodzin.

Miejsce zamieszkania osoby prowadzącej DG

W UE za ubezpieczenie zdrowotne odpowiada kraj, w którym dany obywatel ma miejsce zamieszkania, nie zaś kraj jego obywatelstwa.

MIEJSCE ZAMIESZKANIA – to miejsce, gdzie osoba przebywa z zamiarem stałego pobytu.

POBYT – to tymczasowe przebywanie w jednym z państw członkowskich Unii Europejskiej bez zamiaru zamieszkania tam na stałe.

PAŃSTWO WŁAŚCIWE – to kraj członkowski Unii Europejskiej, w którym osoba jest objęta ubezpieczeniem zdrowotnym jako: pracownik lub osoba pracująca na własny rachunek lub student lub bezrobotny

PAŃSTWO WŁAŚCIWE EMERYTA LUB RENCISTY – w przypadku emeryta i rencisty państwem właściwym jest państwo, z którego otrzymuje on emeryturę lub rentę. W sytuacji, gdy emeryt lub rencista ma miejsce zamieszkania w innym państwie członkowskim niż te, z których otrzymuje świadczenia, państwem właściwym jest państwo, z którego pobiera największą część emerytury lub renty (o ile nie wykonuje działalności gospodarczej na terenie innego Państwa UE).

Zgodnie z przepisami wspólnotowymi osoba posiadająca ubezpieczenie zdrowotne w którymś z krajów Unii może korzystać z opieki zdrowotnej w pełnym zakresie lub ze świadczeń koniecznych.

W krajach UE lub EOG, takich jak: Portugalia, Irlandia, Francja, Belgia, Luksemburg, Niemcy, Austria, Włochy, Grecja oraz Islandia i Lichtenstein ubezpieczony przybywający z innego kraju Unii Europejskiej musi najpierw zarejestrować swój formularz w odpowiedniej instytucji ubezpieczeniowej. Jeśli tego nie zrobi, zostanie obciążony kosztami ewentualnych świadczeń zdrowotnych, bowiem udzielenie bezpłatnej pomocy medycznej w tych krajach uzależnione jest od okazania przez pacjenta odpowiedniego zaświadczenia. Takie zaświadczenie zostanie wydane zainteresowanemu przez instytucję ubezpieczenia zdrowotnego w danym kraju na podstawie formularza E 111.

Zatem prowadząc firmę w Polsce, można podlegać ubezpieczeniu w innym kraju Unii, ale tylko wówczas, jeśli taka praca jest faktycznie wykonywana. Przy czym musi to potwierdzić unijny odpowiednik ZUS-u. Umożliwia to unijne rozporządzenie Rady EWG 1408/71 w sprawie stosowania systemów zabezpieczenia społecznego do pracowników najemnych, osób pracujących na własny rachunek oraz do członków ich rodzin przemieszczających się we Wspólnocie.

Zgodnie z art. 13 ust. 1 lit. a) rozporządzenia 883/2004 „osoba, która normalnie wykonuje pracę najemną/działalność w dwóch lub więcej państwach członkowskich podlega:

a) ustawodawstwu państwa członkowskiego, w którym ma miejsce zamieszkania, jeżeli wykonuje znaczną część pracy w tym państwie członkowskim

lub

b) jeżeli nie wykonuje znacznej części pracy w państwie członkowskim, w którym ma miejsce zamieszkania:

(i) ustawodawstwu państwa członkowskiego, w którym znajduje się siedziba lub miejsce wykonywania działalności przedsiębiorstwa lub pracodawcy, jeżeli jest zatrudniona przez jedno przedsiębiorstwo lub jednego pracodawcę; lub

(ii) ustawodawstwu państwa członkowskiego, w którym znajduje się siedziba lub miejsce wykonywania działalności przedsiębiorstw lub pracodawców, jeżeli jest zatrudniona przez co najmniej dwa przedsiębiorstwa lub co najmniej dwóch pracodawców, których siedziba lub miejsce wykonywania działalności znajduje się tylko w jednym państwie członkowskim; lub

(iii) ustawodawstwu państwa członkowskiego, w którym znajduje się siedziba lub miejsce wykonywania działalności przedsiębiorstwa lub pracodawcy, innego niż państwo członkowskie jej zamieszkania, jeżeli jest zatrudniona przez dwa lub więcej przedsiębiorstw lub dwóch lub więcej pracodawców, których siedziba lub miejsce wykonywania działalności znajduje się w dwóch państwach członkowskich, z których jedno jest państwem członkowskim jej zamieszkania; lub

(iv) ustawodawstwu państwa członkowskiego, w którym ma miejsce zamieszkania, jeżeli jest zatrudniona przez dwa lub więcej przedsiębiorstw lub dwóch lub więcej pracodawców, a co najmniej dwa z tych przedsiębiorstw lub dwóch z tych pracodawców mają siedzibę lub miejsce wykonywania działalności w różnych państwach członkowskich innych niż państwo członkowskie miejsca zamieszkania”.

W opisanych powyżej sytuacjach instytucja miejsca zamieszkania jest zawsze właściwa do ustalenia ustawodawstwa, któremu taka osoba będzie podlegała. Procedura ustalania ustawodawstwa jest określona przez przepisy art. 16 rozporządzenia 987/2009, tj. rozporządzenia wykonawczego, określającego reguły postępowania w przypadku stosowania rozporządzenia 883/2004.

Ustalenia między instytucjami z Niemiec i Polski

Zgodnie z tą procedurą instytucja miejsca zamieszkania dokonuje ustalenia ustawodawstwa mającego zastosowanie w stosunku do osoby wykonującej prowadzącą działalność w kilku państwach. Instytucja ta (u Pani Niemcy) informuje wyznaczone instytucje każdego państwa członkowskiego, w którym wykonywana jest praca (tutaj Polskę) .

Tymczasowe określenie mającego zastosowanie ustawodawstwa, staje się ostateczne w terminie dwóch miesięcy od momentu, kiedy instytucja, która dokonała ustalenia, poinformuje o swoim ustaleniu instytucje zainteresowanego państwa członkowskiego. Jeśli instytucja (nasz ZUS), która została poinformowana, nie zgłosi przed upływem 2 miesięcy instytucji miejsca zamieszkania wątpliwości co do treści ustalenia, a także nie poinformuje o swojej odmiennej opinii w tej kwestii, ustawodawstwo tymczasowe staje się ostateczne.

Instytucja właściwa Niemiec, którego ustawodawstwo zostało tymczasowo lub ostatecznie określone jako mające zastosowanie, niezwłocznie informuje o tym osobę zainteresowaną, czyli Panią.

Przykład:

Osoba prowadzi działalność na własny rachunek jednocześnie na terenie Francji i Niemiec. Jej miejsce zamieszkania znajduje się w Polsce, gdzie osoba ta nie prowadzi żadnej działalności. Centrum zainteresowania dla jej działalności znajduje się we Francji. Ponieważ jednak osoba ta zamieszkuje w Polsce, powinna poinformować jednostkę terytorialną ZUS właściwą terytorialnie ze względu na swoje miejsce zamieszkania w Polsce. ZUS dokona ustalenia właściwego ustawodawstwa i poinformuje o swoim ustaleniu osobę zainteresowaną oraz instytucje francuską i niemiecką. W tej sytuacji zastosowanie będzie miało ustawodawstwo francuskie, ze względu na to, iż znacząca część działalności nie jest prowadzona w państwie miejsca zamieszkania, a więc w Polsce, natomiast na terenie Francji znajduje się centrum zainteresowania dla prowadzonej działalności. W tej sytuacji instytucja francuska będzie właściwa do ewentualnego poświadczenia zaświadczenia A1.

A zatem jeżeli Pani jako przedsiębiorca prowadzi jednocześnie działalność na terytorium kilku państw UE, o właściwości jednego z nich w zakresie ubezpieczeń społecznych decyduje miejsce zamieszkania. Pod warunkiem, że wykonuje się znaczną część pracy w tym państwie. Instytucja niemiecka zatem powiadomi ZUS o ustawodawstwie, któremu Pani podlega.

Natomiast jeżeli chodzi o CEIDG, to należałoby wskazać w nim adres niemiecki jako adres stałego Pani zamieszkania.