Kiedy przedawniają się zobowiązania podatkowe?

Problematyka ta uregulowana jest głównie w ustawie z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa (Dz. U. z 2012 r. poz. 749 j.t. ze zm.; dalej jako „ord.pod.”) w Dziale III, Rozdziale 8 zatytułowanym „Przedawnienie” – czyli w art. 68 do art. 71 ww. ustawy.

Nim jednak przejdę do terminów przedawnienia, wskazać muszę, że zobowiązanie podatkowe powstaje z dniem:

1. zaistnienia zdarzenia, z którym ustawa podatkowa wiąże powstanie takiego zobowiązania – czyli jak się potocznie mówi „z mocy prawa” (np. VAT, i w normalnych okolicznościach podatek dochodowy itp.);
2. doręczenia decyzji organu podatkowego ustalającej wysokość tego zobowiązania (np. podatek od spadków i darowizn).

Dla zobowiązań wymienionych w pkt 2, aby w ogóle można było mówić o terminie przedawnienia, najpierw zobowiązanie musi powstać, a nie powstanie, jeżeli decyzja ustalająca to zobowiązanie została doręczona po upływie 3 lat, licząc od końca roku kalendarzowego, w którym powstał obowiązek podatkowy. Chyba że podatnik:

1) nie złożył deklaracji w terminie przewidzianym w przepisach prawa podatkowego,

2) w złożonej deklaracji nie ujawnił wszystkich danych niezbędnych do ustalenia wysokości zobowiązania podatkowego,

– wtedy termin na doręczenie decyzji ulega wydłużeniu i zobowiązanie podatkowe, nie powstaje, pod warunkiem że decyzja ustalająca wysokość tego zobowiązania została doręczona po upływie 5 lat, licząc od końca roku kalendarzowego, w którym powstał obowiązek podatkowy.

Tu bieg terminu przedawnienia zawiesza się, jeżeli wydanie decyzji jest uzależnione od rozstrzygnięcia zagadnienia wstępnego przez inny organ lub sąd. Zawieszenie biegu terminu przedawnienia trwa do dnia, w którym decyzja innego organu stała się ostateczna lub orzeczenie sądu uprawomocniło się, nie dłużej jednak niż przez 2 lata.

Zatem w opisanej sytuacji, gdy zobowiązanie powstaje na skutek doręczenia decyzji, dopiero od tego momentu liczyć możemy upływ okresu przedawnienia.

Zasadą wynikającą z art. 70 § 1 ord.pod. jest, że zobowiązanie podatkowe przedawnia się z upływem 5 lat, licząc od końca roku kalendarzowego, w którym upłynął termin płatności podatku.

Pyta Pani: „Czy i kiedy przedawniają się zobowiązania objęte zastawem skarbowych albo wpisem na hipotekę? Co przerywa ten okres przedawnienia i jak się go liczy ponownie?”

Zgodnie z art. 70 § ord.pod. nie ulegają przedawnieniu zobowiązania podatkowe zabezpieczone hipoteką lub zastawem skarbowym, jednakże po upływie terminu przedawnienia zobowiązania te mogą być egzekwowane tylko z przedmiotu hipoteki lub zastawu. W praktyce powyższe oznacza, że na skutek upływu terminu przedawnienia zobowiązanie podatkowe nie przedawnia się, a zatem nie wygaśnie, lecz egzekucja może zostać dokonana tylko z przedmiotu hipoteki lub zastawu. Warunkiem niezbędnym dla skutku prawnego w postaci braku przedawnienia jest pozostawanie w obrocie prawnym skutecznego zabezpieczenia w postaci hipoteki lub zastawu. Zgodzić należy się zatem, że tu „po upływie terminu przedawnienia dochodzi do przekształcenia odpowiedzialności osobistej dłużnika w odpowiedzialność rzeczową” [wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Krakowie z dnia 30 marca 2012 r. I SA/Kr 33/12].

We wspomnianym biegu przedawnienia mogą zachodzić zawieszenia i przerwy zgodnie z zasadami ogólnymi, czyli z art. 70 § 2 do § 7. Tu zauważyć trzeba, że po przerwaniu bieg terminu przedawnienia biegnie on na nowo, po zawieszeniu biegnie dalej, od dnia wskazanego w przywołanych przepisach.

Pyta Pani o przerwanie biegu terminu przedawnienia – bieg terminu przedawnienia przerywa ogłoszenie upadłości, a biegnie on na nowo od dnia następującego po dniu uprawomocnienia się postanowienia o ukończeniu postępowania upadłościowego. Druga z sytuacji, w której dochodzi do przerwania biegu, to zastosowanie środka egzekucyjnego, o którym podatnik został zawiadomiony, w tej sytuacji bieg terminu przedawnienia biegnie na nowo od dnia następującego po dniu, w którym zastosowano środek egzekucyjny.