Konsekwencje niezgłoszenia darowizny do urzędu skarbowego

Darowizna pieniężna od rodziców i zwolnienie z podatku od spadków i darowizn

Podatkowi od spadków i darowizn podlega nabycie przez osoby fizyczne własności rzeczy znajdujących się na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub praw majątkowych wykonywanych na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, tytułem m.in. darowizny. Obowiązek podatkowy powstaje przy nabyciu w drodze darowizny m.in. z chwilą spełnienia przyrzeczonego świadczenia, obowiązek ten ciąży na nabywcy własności rzeczy i praw majątkowych a nie na darczyńcy, więc to nabywca jest podatnikiem.

Kiedy obdarowany może skorzystać ze zwolnienia z podatku od spadków i darowizn?

Nabywca może skorzystać ze zwolnienia w podatku od spadków i darowizn, jeśli spełni warunki przewidziane w art. 4a ust. 1 ustawy z dnia 28 lipca 1983 r. o podatku od spadków i darowizn (Dz. U. 2015 r., poz. 86 j.t ze zm.), zgodnie z którym: „zwalnia się od podatku nabycie własności rzeczy lub praw majątkowych przez m.in. zstępnych (w tym zatem dzieci), jeżeli w przypadku pieniężnej darowizny dokonanej nie w formie aktu notarialnego:

1. obdarowani zgłoszą właściwemu naczelnikowi urzędu skarbowego nabycie w terminie 6 miesięcy od dnia spełnienia przyrzeczonego świadczenia (SD-Z2) i
2. gdy przedmiotem nabycia tytułem darowizny są środki pieniężne (i wartość majątku nabytego łącznie od tej samej osoby w okresie 5 lat poprzedzających rok, w którym nastąpiło ostatnie nabycie, doliczona do wartości rzeczy i praw majątkowych ostatnio nabytych, przekracza kwotę 9.637 zł) udokumentują ich otrzymanie dowodem przekazania na rachunek płatniczy nabywcy, na jego rachunek, inny niż płatniczy, w banku lub spółdzielczej kasie oszczędnościowo-kredytowej lub przekazem pocztowym.

Niezłożenie w terminie SD-Z2 deklaracji o nabyciu darowizny

W przypadku niespełnienia warunków zwolnienia, tj. niezłożenia w terminie SD-Z2 lub niepotwierdzenia otrzymania w ww. sposób (tj. np. dowodem otrzymania przelewu), nabycie własności rzeczy lub praw majątkowych podlegać będzie opodatkowaniu na zasadach określonych dla nabywców zaliczonych do I grupy podatkowej. Słusznie zatem wskazuje organ, że trzeba złożyć druk SD-3. Do grupy I zalicza się małżonka, zstępnych, wstępnych, pasierba, zięcia, synową, rodzeństwo, ojczyma, macochę i teściów. Podatek w tej grupie wynosi od progresywnie 3%, 5% i 7%. Podatek oblicza się od nadwyżki podstawy opodatkowania ponad kwotę wolną od podatku – czyli od nadwyżki ponad 9637 zł – według następującej skali:

• nadwyżka do 10 278 podatek 3% od tejże nadwyżki;
• nadwyżka ponad 10 278 zł do 20 556 podatek 308 zł 30 gr i 5% nadwyżki ponad 10 278 zł;
• nadwyżka ponad 20 556 zł 822 zł 20 gr i 7% nadwyżki ponad 20 556 zł.

W opisanej więc sytuacji podatek wyniósłby około 13 750 zł.

Dodam dla jasności, że istnieje i stawka 20% w podatku od spadków i darowizn, ale dotyczy tylko sytuacji wymienionych w art. 15 ust. 4 ustawy o podatku od spadków i darowizn, czyli: nabycie własności rzeczy lub praw majątkowych w drodze darowizny lub polecenia darczyńcy podlega opodatkowaniu według stawki 20%, jeżeli obowiązek podatkowy powstał wskutek powołania się podatnika przed organem podatkowym lub organem kontroli skarbowej w toku czynności sprawdzających, postępowania podatkowego, kontroli podatkowej lub postępowania kontrolnego na okoliczność dokonania tej darowizny, a należny podatek od tego nabycia nie został zapłacony.

Termin 6 miesięcy na zgłoszenie spadku lub darowizny

Termin 6 miesięcy na zgłoszenie jest nieprzywracany jako termin prawa materialnego, ale zgodnie z art. 4a ust. 2 ustawy o podatku od spadków i darowizn, jeżeli nabywca dowiedział się o nabyciu własności rzeczy lub praw majątkowych po upływie tego terminu, to ze zwolnienia może skorzystać, gdy zgłosi te rzeczy lub prawa majątkowe naczelnikowi urzędu skarbowego nie później niż w terminie 6 miesięcy od dnia, w którym dowiedział się o ich nabyciu, oraz uprawdopodobni fakt późniejszego powzięcia wiadomości o ich nabyciu. Nie zwalnia to z obowiązku udokumentowania, np. dowodem przekazania na rachunek płatniczy, i jest w praktyce bardzo trudne. Jak bowiem dowieść, że nie wiedziało się X miesięcy, że przelew dotarł na rachunek? Jest to możliwe, np. w przypadku przebywania poza granicami kraju i posiadania rachunku bez dostępu elektronicznego, przebywania w szpitalu itd. W przypadku gdy nie można uprawdopodobnić (czyli niemal dowieść) powyższej okoliczności, pozostaje jedynie wnioskowanie o umorzenie podatku, co jednak zazwyczaj ma niewielkie szanse powodzenia.

W jakich okolicznościach na wniosek podatnika organ podatkowy może udzielić ulgi w spłacie zobowiązań podatkowych?

Jak stanowi Ordynacja podatkowa, organ podatkowy, na wniosek podatnika, może (co do zasady w przypadkach uzasadnionych ważnym interesem podatnika lub interesem publicznym) udzielać ulg w spłacie zobowiązań podatkowych (czyli dotyczy to momentu, gdy zobowiązanie podatkowe już istnieje). Podkreślenia wymaga fakt, że organ może, nigdy nie musi, takiej ulgi udzielić, odbywa się to na wniosek podatnika, w którym wykazać należy istnienie tzw. „ważnego interesu podatnika” (ew. interesu publicznego), jego wykazanie daje więc organowi możliwość udzielenia ulgi, nie zobowiązuje go jednak do jej udzielenia. Czym jest ww. ważny interes, ustawa wprost nie wyjaśnia, przyjmuje się przez pryzmat przykładów z orzecznictwa, iż ważnym interesem jest np. gdyby zapłata (również w drodze egzekucji) spowodowała zagrożenie zdrowia i życia, a niekiedy i pozbawienie tzw. minimum egzystencji. Jak słusznie analizuje P. Borszowski: „Przykładowym uszczegółowieniem ważnego interesu może być zagrożenie egzystencji podatnika, jednakże nie wyczerpuje to »listy sytuacji«. (...) Pojęcie egzystencji nie zostało zdefiniowane w polskim systemie prawnym, należy więc posłużyć się definicjami słownikowymi. Według Słownika języka polskiego, Warszawa 1988, s. 520, pod pojęciem egzystencji należy rozumieć istnienie, byt, życie, warunki życia. Dla celów podatkowych należy raczej przyjąć tę ostatnią wersję. Zagrożenie egzystencji podatnika będzie miało miejsce w takich przypadkach, w których wskutek zapłaty podatku znacznie zmniejszy się poziom życia podatnika i jego rodziny w porównaniu z dotychczasowym. Oczywiście przy takiej interpretacji w lepszej sytuacji będą podmioty o wyższym „poziomie zamożności”. W wyroku NSA z dnia 27 września 1991 r., SA/Wr 817/91 (OSP 1993, z. 9, poz. 176) odniesiono zagrożenie egzystencji podatnika do sytuacji, w której podatnik wskutek poboru podatku spełniałby wymogi do uzyskania świadczeń pomocy społecznej” [Borszowski Paweł i Rutkowski Bogdan. Umorzenie zaległości podatkowej oraz odsetek za zwłokę. Publikacje Elektroniczne ABC].

Jeśli masz podobny problem prawny, zadaj pytanie naszemu prawnikowi (przygotowujemy też pisma) – link do formularza z indywidualną pomocą prawną »