Obowiązki podatkowe pożyczkodawcy

Obowiązki podatkowe ciążące na pożyczkodawcy

W przypadku udzielania pożyczek potencjalnie możemy mieć do czynienia z dwoma rodzajami obowiązków podatkowych:

1. z podatkiem od czynności cywilnoprawnych;
2. z podatkiem dochodowym od osób fizycznych.

W pierwszej kolejności należy wyjaśnić, co jest objęte opodatkowaniem od czynności cywilnoprawnych. Katalog zawiera art. 1 ust. 1 ustawy z dnia 9 września 2000 r. o podatku od czynności cywilnoprawnych (j.t. Dz. U. 2017 r., poz. 1150, z późn. zm. – dalej: u.p.c.c.):

„1. Podatkowi podlegają:

1) następujące czynności cywilnoprawne:

a) umowy sprzedaży oraz zamiany rzeczy i praw majątkowych,

b) umowy pożyczki pieniędzy lub rzeczy oznaczonych tylko co do gatunku,

c) (uchylona)

d) umowy darowizny – w części dotyczącej przejęcia przez obdarowanego długów i ciężarów albo zobowiązań darczyńcy,

e) umowy dożywocia,

f) umowy o dział spadku oraz umowy o zniesienie współwłasności – w części dotyczącej spłat lub dopłat,

g) (uchylona)

h) ustanowienie hipoteki,

i) ustanowienie odpłatnego użytkowania, w tym nieprawidłowego, oraz odpłatnej służebności,

j) umowy depozytu nieprawidłowego,

k) umowy spółki;

2) zmiany umów wymienionych w pkt 1, jeżeli powodują one podwyższenie podstawy opodatkowania podatkiem od czynności cywilnoprawnych, z zastrzeżeniem ust. 3 pkt 4;

3) orzeczenia sądów, w tym również polubownych, oraz ugody, jeżeli wywołują one takie same skutki prawne, jak czynności cywilnoprawne wymienione w pkt 1 lub 2”.

Czy umowa pożyczki podlega opodatkowaniu podatkiem od czynności cywilnoprawnych?

Jak widać, umowa pożyczki podlega opodatkowaniu podatkiem od czynności cywilnoprawnych. Stawka podatku wynosi 2% od podstawy opodatkowania, którą stanowi kwota pożyczki. W przepisach ustawy zostało wprost określone, kto jest zobowiązany odprowadzić podatek od czynności cywilnoprawnych w zakresie umowy pożyczki:

„Obowiązek podatkowy, z zastrzeżeniem art. 5, ciąży przy umowie pożyczki i umowie depozytu nieprawidłowego – na biorącym pożyczkę lub przechowawcy” (art. 4 pkt 7 u.p.c.c.).

W związku z powyższym, jeżeli to Pan jest pożyczkodawcą, to nie ciąży na Panu obowiązek odprowadzenia tego podatku — powinna to zrobić firma, będąca pożyczkobiorcą.

Co się tyczy z kolei podatku dochodowego od osób fizycznych, należy wskazać, że w sytuacji, gdy przysługuje Panu jakiekolwiek wynagrodzenie z tytułu zawarcia umowy, np. w postaci odsetek, to taka umowa nie ma charakteru nieodpłatnego — w jakiś sposób Pan na niej zarabia. Oznacza to, że po Pańskiej stronie powstaje przychód podlegający opodatkowaniu. Zgodnie z art. 10 ust. 1 pkt ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych ( j.t. Dz. U. 2016 r. poz. 2032, z późn. zm. – dalej: u.p.d.o.f.) – źródłem przychodu są między innymi kapitały pieniężne i prawa majątkowe, w tym odpłatne zbycie praw majątkowych innych niż wymienione w art. 10 ust. 1 pkt 8 lit. a-c u.p.d.o.f. Rozwinięcie tej regulacji znajdzie Pan w art. 17 ust. 1 pkt 1 u.p.d.o.f., w którym ustawodawca wprost wskazał, że za przychody z kapitałów pieniężnych uważa się odsetki od pożyczek. Jak wskazał Naczelny Sąd Administracyjny w Warszawie: „Za odsetki od pożyczek w rozumieniu art. 17 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz. U. z 2012 r. poz. 361 ze zm.) należy uznać wszelkiego rodzaju wynagrodzenie za korzystanie z cudzego kapitału, niezależnie od sposobu i formy jego obliczania” (wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 25 lutego 2015 r., sygn. II FSK 101/13).

Rozliczenie się z urzędem skarbowym z tytułu udzielenia pożyczki

W art. 30a ust. 1 pkt 1 u.p.d.o.f. wskazuje się, że zryczałtowany podatek od odsetek wynosi 19%.

Zważywszy, że nie jest Pan osobą prowadzącą działalność gospodarczą, a Pański kontrahent biorący pożyczkę już tak, w zakresie odprowadzenia zaliczek na podatek dochodowy od osób fizycznych znajdują zastosowanie przepisy art. 41 u.p.d.o.f.:

„Art. 41. 1. Osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą, osoby prawne i ich jednostki organizacyjne oraz jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej, które dokonują świadczeń z tytułu działalności, o której mowa w art. 13 pkt 2 i 4-9 oraz art. 18, osobom określonym w art. 3 ust. 1, są obowiązane jako płatnicy pobierać, z zastrzeżeniem ust. 4, zaliczki na podatek dochodowy, stosując do dokonywanego świadczenia, pomniejszonego o miesięczne koszty uzyskania przychodów w wysokości określonej w art. 22 ust. 9 oraz o potrącone przez płatnika w danym miesiącu składki, o których mowa w art. 26 ust. 1 pkt 2 lit. b, najniższą stawkę podatkową określoną w skali, o której mowa w art. 27 ust. 1.

4. Płatnicy, o których mowa w ust. 1, są obowiązani pobierać zryczałtowany podatek dochodowy od dokonywanych wypłat (świadczeń) lub stawianych do dyspozycji podatnika pieniędzy lub wartości pieniężnych z tytułów określonych w art. 29, art. 30 ust. 1 pkt 2, 4-5a, 13-16 oraz art. 30a ust. 1, z zastrzeżeniem ust. 4d, 5 oraz 10”.

W związku z powyższym pożyczkobiorca powinien odprowadzić zaliczkę na Pański podatek dochodowy w odniesieniu do dochodów uzyskanych przez Pana w wyniku udzielenia pożyczki, a po zakończeniu roku podatkowego przekazać Panu informację na potrzeby rozliczenia się z urzędem skarbowym.

Oczywiście, zawsze istnieje ryzyko, że firma, której udzielił Pan pożyczki, nie wywiąże się ze swoich obowiązków i np. nie przekaże zaliczki na konto urzędu skarbowego. Biorąc pod uwagę, że to Pan jest podatnikiem, a tamta firma wyłącznie płatnikiem, fiskus będzie mógł Pana „ścigać” o ten niewpłacony podatek. Jeżeli natomiast zostanie naruszony obowiązek w przedmiocie przekazania informacji podatkowej, może Pan mieć kłopot przy składaniu zeznania rocznego w swoim urzędzie skarbowym.