Autor: Wioletta Dyl
Jestem rozwódką od 2022. Miejsce zamieszkania dziecka jest przy mnie. Córka spędza z ojcem weekendy, co drugi lub trzeci. Nie mamy tego sądownie ustalonego. Oboje mamy prawa rodzicielskie, ale to ze mną dziecko mieszka i to ja się nią zajmuję na co dzień. Czy mogę się rozliczyć jako matką samotnie wychowująca?
.jpg)
Rodzice mogą rozliczyć się razem z dziećmi, jednak z przywileju skorzystają wyłącznie ci, którzy wychowują pociechę samotnie. Kwestię tę reguluje przepis art. 6 ust. 4c ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, który przyznaje osobie, która faktycznie samotnie wychowuje dziecko, prawo do preferencyjnego rozliczenia się z podatku dochodowego, określając krąg osób, które ze względu na swój stan cywilny mogą być uznane za samotnie wychowujące dzieci.
Zgodnie z powyższym osoba samotnie wychowująca dziecko to osoba, która choć jeden dzień w rozliczanym roku podatkowym samotnie sprawowała opiekę nad dziećmi:
– w łącznej wysokości przekraczającej 12-krotność kwoty renty socjalnej, w wysokości obowiązującej w grudniu roku podatkowego.
Musi Pani spełnić pewne warunku jak niżej.
Do Pani jak i do dziecka w roku podatkowym nie miały zastosowanie przepisy:
Była Pani rezydentem polskim lub nierezydentem mającym miejsce zamieszkania w innym niż Polska państwie członkowskim Unii Europejskiej lub w państwie należącym do Europejskiego Obszaru Gospodarczego albo w Konfederacji Szwajcarskiej.
W przypadku, gdy w roku podatkowym była Pani nierezydentem:
Złoży Pan wniosek o preferencyjne rozliczenie w sposób przewidziany dla osoby samotnie wychowującej dzieci, wyrażony w rocznym zeznaniu podatkowym PIT-37 lub PIT-36.
Prawa do wspólnego opodatkowania nie utraci więc osoba, która w trakcie tego samego roku podatkowego zawrze związek małżeński bądź wychowywane przez nią dziecko ukończy naukę czy określony w ustawie wiek.
Co zaś oznacza osoba samotna? Zgodnie z wyrokiem WSA w Warszawie z dnia 25.02.2009 r. (sygn. akt III SA/Wa 2498/08) „Ustawowa definicja osoby samotnie wychowującej (…) nie odwołuje się w żadnym zakresie do tego, czy drugi rodzic żyje oraz gdzie mieszka. Nie odnosi się również do tego ( z wyjątkiem małżeństw), czy tylko jedno z rodziców posiada władzę rodzicielską, czy też taką władzę dysponują obydwoje. Stąd samotność w znaczeniu potocznym to życie bez innej osoby, a samotny na tle art.6 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych to matka lub ojciec danego dziecka bez męża i żony”.
W przypadku, gdy posiada Pani orzeczenie rozwodu, gdzie władza rodzicielska wobec dziecka przysługuje obojgu rodzicom, natomiast miejsce zamieszkania wskazane jest u Pani, uważam, iż ma Pani prawo do skorzystania z ulgi i rozliczenie się z dzieckiem. Istotne jest, bowiem, aby Pani jako osoba samotnie wychowująca dziecko, faktycznie sama je wychowywała bez jednoczesnego udziału drugiego z rodziców, to znaczy, w określonej sytuacji, w określonym czasie zupełnie sama zajmuje się Pani wychowywaniem dziecka. Stanowisko to zostało potwierdzone niejednokrotnie w interpretacjach wydawanych przez organy podatkowe, jak chociażby w wydanej przez Izbę Skarbową w Bydgoszczy (ITPB1/415-443/09/MM).
Również orzecznictwo sądowe początkowe niejednolite w przypadku wychowywania dzieci naprzemiennego, obecnie ustaliło wspólną linie i tak np. wyrok WSA w Opolu z dnia 15.05.2019, sygn. akt I SA/Op 112/19, wskazuje, że:
„O wspólnym wychowaniu dziecka nie świadczy fakt powierzenia władzy rodzicielskiej wspólnie obojgu małżonkom. Pojęcia te nie są tożsame, a pojęcie samotnego wychowania dziecka winno być rozpatrywane głównie w kontekście samodzielnego pokrywania przez podatnika kosztów związanych z wychowaniem i utrzymaniem dziecka. Jeżeli zatem przez większą część czasu w roku dziecko zamieszkuje u jednego z rodziców, w stosunku do których sąd orzekł rozwód, to rodzic ten w tym czasie samodzielnie, tj. bez wsparcia drugiego rodzica wychowuje dziecko, natomiast przez pozostały czas dziecko wychowuje drugi z rodziców. Zatem każdy z rodziców sprawujących opiekę i wychowujących dziecko w tak ustalonym systemie jest osobą samotnie wychowującą dziecko. Kwestionowanie w takiej sytuacji prawa rodzica do preferencyjnego opodatkowania jego dochodów na podstawie art. 6 ust. 4c ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych jest sprzeczne z brzmieniem i celem analizowanego przepisu.
Nie może się opodatkować jako osoba samotnie wychowująca dziecko osoba, która wychowuje wspólnie z drugim rodzicem albo opiekunem prawnym co najmniej jedno dziecko, w tym również wtedy, gdy dziecko jest pod opieką naprzemienną, w związku z którą obydwojgu rodzicom przysługuje świadczenie 800+”.
Zatem z preferencji dla osoby samotnie wychowującej dzieci: może korzystać tylko jeden rodzic, który faktycznie samotnie wychowuje dziecko, nie może korzystać osoba, która wychowuje dziecko wspólnie z drugim rodzicem, w tym również w przypadku opieki naprzemiennej. Jeśli więc Pani po rozwodzie posiada pełne prawa rodzicielskie, a opiekę nad swoim nieletnim dzieckiem sprawuje naprzemiennie z byłym mężem (także posiadającym pełne prawa rodzicielskie) według ustalonego harmonogramu (przykładowo dziecko przebywa dwa tygodnie pod opieką matki w miejscu jej zamieszkania, a następne dwa tygodnie w miejscu zamieszkania byłego męża), to taka sytuacja wyklucza możliwość skorzystania przez któregokolwiek z rodziców z preferencji podatkowej w zakresie rozliczenia podatkowego właściwego dla osób samotnie wychowujących dziecko. Opieka nad dzieckiem sprawowana jest bowiem naprzemiennie, a to oznacza brak możliwości zastosowania tego rozwiązania, o czym wprost stanowi art. 6 ust. 4f ustawy o PIT. Bez znaczenia pozostaje tutaj fakt, iż poszczególni rodzice, zgodnie z harmonogramem, w przypadających na nich okresach samodzielnie sprawują opiekę nad dzieckiem. Opieka naprzemienna stanowi bowiem jedną z form wspólnego sprawowania opieki nad dzieckiem, a to wyklucza możliwość skorzystania z omawianej preferencji podatkowej.
Z Pani opisu nie wynika, aby miał tu miejsce przypadek naprzemiennego wychowania, skoro sąd wskazał miejsce stałego zamieszkania przy Pani, a dziecko widuje się z ojcem w weekendy co drugi tydzień.
Innymi słowy, w przypadku, gdy żadne z rodziców nie jest pozbawione władzy rodzicielskiej, rodzic, który faktycznie w roku podatkowym dziecko wychowuje, czyli sprawuje nad nim ciągłą opiekę, ma prawo do przedmiotowej preferencji podatkowej. Nie jest przy tym konieczne, aby drugi z rodziców był całkowicie wyeliminowany z opieki i wychowania dziecka. W sytuacji, gdy dziecko, zamieszkując wraz z jednym rodzicem, pozostaje pod jego stałą, codzienną opieką, a drugi rodzic jest zobowiązany do płacenia alimentów oraz zajmowania się dzieckiem doraźnie (w określonych, ustalonych przez sąd przedziałach czasowych, np. niektóre święta, tydzień ferii, miesiąc wakacji, co drugi weekend każdego miesiąca oraz ściśle określone dni powszednie), status samotnego rodzica ma ten, przy którym dziecko zamieszkuje i który wykonuje wszystkie obowiązki, dzięki którym dziecko będzie wychowywane w sposób zapewniający jego prawidłowy rozwój.
Należy pamiętać, że w niektórych przypadkach nie można skorzystać z omawianej ulgi podatkowej. Wspólne rozliczenie nie jest możliwe, gdy Pani lub dziecko opodatkowana jest:
Zeznanie podatkowe może zatem zostać złożone na preferencyjnych zasadach tylko i wyłącznie w sytuacji, kiedy rozlicza się Pani z fiskusem na podstawie zasad ogólnych czy też na podstawie dwustopniowej, progresywnej skali podatkowej.
Z powyższych względów zeznanie podatkowe powinno zostać złożone jedynie pod postacią deklaracji na druku PIT-36 albo PIT-37. Oświadczenie o opodatkowaniu jako osoba samotnie wychowująca dziecko w formie pisemnej składa się bezpośrednio na druku deklaracji ww. PIT. Polega ono na zaznaczeniu odpowiedniego pola deklaracji rocznej oraz złożeniu swojego podpisu pod deklaracją. Nie ma konieczności dodatkowo składania w urzędzie oświadczenia. Trzeba z tym zdążyć do 30 kwietnia następnego roku, bo złożenie takiego wniosku po tej dacie jest bezskuteczne.
Wypełniając zeznanie podatkowe, skorzysta Pani więc z przysługującej jej preferencji i zapłaci podatek w podwójnej wysokości podatku obliczonego od połowy swoich rocznych dochodów. Dzięki takiemu sposobowi obliczenia podatku kwota wolna od podatku wynosząca w 2024 roku 30 000 zł będzie realizowana dwukrotnie (2 × 30 000 zł = 60 000 zł), analogicznie jak przy wspólnym opodatkowaniu małżonków. Np. powiedzmy , że w 2024 r. osiągnęła Pani dochód w wysokości 80.000 zł. Zatem 80 000 : 2= 40.000. 40.000 x 12%-3600 = 1200. 1200 x 2 = 2400 zł.
Dla zastosowania ulgi data orzeczenie rozwodowego nie ma większego znaczenia, ważne, aby przynajmniej jeden dzień w tym roku wychowywała Pani samotnie dziecko w znaczeniu wyżej opisanym.
Matka po rozwodzie z opieką stałą
Pani Anna po rozwodzie wychowuje córkę, która mieszka z nią na stałe. Ojciec dziecka widuje córkę co drugi weekend. Anna pokrywa wszystkie koszty utrzymania i nauki – spełnia warunki samotnego wychowania i może rozliczyć się z dzieckiem jako samotny rodzic.
Ojciec samotnie wychowujący syna po śmierci matki
Pan Michał, wdowiec, samotnie wychowuje 10-letniego syna. Syn mieszka z nim na stałe, nie ma innego opiekuna prawnego. Michał korzysta z ulgi jako osoba samotnie wychowująca dziecko w zeznaniu rocznym PIT-37.
Brak ulgi przy opiece naprzemiennej
Pani Karolina i jej były mąż sprawują opiekę naprzemienną – dziecko mieszka u każdego z nich po dwa tygodnie. Mimo że przez połowę roku faktycznie wychowuje dziecko samodzielnie, nie może skorzystać z ulgi – opieka naprzemienna wyklucza preferencyjne rozliczenie dla samotnego rodzica.
Preferencyjne rozliczenie jako osoba samotnie wychowująca dziecko przysługuje rodzicowi, który faktycznie i samodzielnie opiekuje się dzieckiem, nawet przez jeden dzień w roku. Nie mają znaczenia wyłącznie formalne kwestie, takie jak wspólna władza rodzicielska, ale rzeczywisty udział drugiego rodzica w wychowaniu. Ulga nie przysługuje przy opiece naprzemiennej, ani jeśli którykolwiek z rodziców rozlicza się np. podatkiem liniowym lub ryczałtem.
Nie wiesz, czy możesz rozliczyć się jako samotny rodzic? Skontaktuj się z nami – przeanalizujemy Twoją sytuację rodzinną i podatkową, pomożemy wypełnić PIT i upewnimy się, że skorzystasz z dostępnych ulg zgodnie z przepisami.
Ustawa z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych - Dz.U. 1991 nr 80 poz. 350
Nie znalazłeś odpowiedzi na swoje pytania? Opisz nam swoją spawę wypełniając formularz poniżej ▼▼▼ Zadanie pytania do niczego nie zobowiązuje.
Zapytaj prawnika - porady prawne online
Indywidualne Porady Prawne
Zapytaj prawnika
