Użyczenie autobusu a podatek

Umowa użyczenia autobusu

Nie ma jednej, prostej odpowiedzi na Pani pytanie. Wszystko zależy od szczegółów konkretnej sytuacji i relacji między użyczającym autobus a biorącym w używanie.

Na początek jednak trzeba wyjaśnić, że zgodnie z Kodeksem cywilnym (dalej – K.c.) przez umowę użyczenia użyczający zobowiązuje się zezwolić biorącemu, przez czas oznaczony lub nieoznaczony, na bezpłatne używanie oddanej mu w tym celu rzeczy (art. 710 K.c.), a jeżeli umowa nie określa sposobu używania rzeczy, biorący może rzeczy używać w sposób odpowiadający jej właściwościom i przeznaczeniu (art. 712 § 1 K.c.). Zakładam, że Pani nie może używać autobusu dowolnie, lecz tylko do obsługi przewozów zleconych przez użyczającego na wskazanych liniach.

Jak ma się do tego ustawa o podatku dochodowym od osób fizycznych? W jej art. 11 ust. 1 ustawodawca postanowił, że przychodami, z zastrzeżeniem art. 14-15, art. 17 ust. 1 pkt 6, 9 i 10 w zakresie realizacji praw wynikających z pochodnych instrumentów finansowych, art. 19 i art. 20 ust. 3, są otrzymane lub postawione do dyspozycji podatnika w roku kalendarzowym pieniądze i wartości pieniężne oraz wartość otrzymanych świadczeń w naturze i innych nieodpłatnych świadczeń.

Kluczem „podatkowym” jest tu więc nie nazwa umowy czy nazwa w umowie, mówiąca o użyczeniu autobusu, gdyż o charakterze umowy decyduje treść – to, czy owo udostępnienie Pani autobusu może być potraktowane jako świadczenie na Pani rzecz będące czynnością nieodpłatną.

Użyczenie autobusu w celu świadczenia usług na rzecz użyczającego

W podobnej sprawie M. Jurek wskazuje, że „producent zobowiązał się do zakupu samochodu i udostępnienia go firmie serwisującej, natomiast podmiot zajmujący się naprawą do używania go wyłącznie w celu realizacji postanowień, zaś celem obu stron było jak najpełniejsze realizowanie postanowień umowy podstawowej, tj. umowy w sprawie usług posprzedażnych. Innymi słowy producent w zamian za użyczenie samochodu oczekuje pewnego świadczenia. Jak wspomniano na początku, istotą umowy użyczenia jest to, iż umowa nie może nakładać na biorącego do używania obowiązku żadnego świadczenia na rzecz użyczającego. Taka umowa nie może być więc kwalifikowana jako umowa użyczenia. Udostępnienie samochodu zleceniobiorcy w celu wykonania łączącej strony umowy nie stanowi użyczenia, lecz umowę odpłatną, niezwiązaną z przychodem z tytułu nieodpłatnego świadczenia” (Vademecum Doradcy Podatkowego, 102949).

Innymi słowy, jeśli z umowy (umów) zawartej między Panią a użyczającym wynika, że może Pani używać autobusu tylko i wyłącznie w celu wykonywania usługi podstawowej na rzecz użyczającego, moim zdaniem nie ma tu miejsca nieodpłatne świadczenie na Pani rzecz, co nie powodowałoby powstania przychodu po Pani stronie.

Podobnie wskazuje Izba Skarbowa w Katowicach w piśmie z dnia 30 listopada 2009 r. (sygn. IBPBI/2/423-1022/09/AP) – pismo to odnosi się jednak do podatku dochodowego od osób prawnych, stąd nie możemy wprost kierować się treścią tejże interpretacji, w której czytamy, iż „w opisanym we wniosku stanie faktycznym Spółka (Wykonawca) wskazuje, iż otrzyma od Zamawiającego autobusy, które zgodnie z umową będzie wykorzystywać wyłącznie do świadczenia usług przewozowych na warunkach określonych przez Zamawiającego. Właścicielem autobusów pozostaje Zamawiający. Otrzymanie od Zamawiającego autobusów nie będzie nieodpłatnym świadczeniem, ponieważ Spółka będzie korzystać z majątku Gminy w celu realizacji jej zadań własnych, czyli świadczenia usług związanych z zapewnieniem lokalnego transportu zbiorowego. W przedmiotowej sprawie mamy więc do czynienia ze świadczeniem wzajemnym.

Niejako dodatkowo wskazać należy, iż nie można mówić o nieodpłatnym świadczeniu w sytuacji, w której z samych warunków przetargu wynikało, iż jego przedmiotem są »same usługi przewozowe«, a tabor niezbędny do ich realizacji zapewnia zamawiający. Fakt ten, w powiązaniu z ograniczeniami dotyczącymi możliwości wykorzystania środków transportu na inne cele niż wskazane w umowie jednoznacznie wskazuje, iż w przedmiotowym stanie faktycznym Spółka nie otrzymała nieodpłatnego świadczenia, o którym mowa w art. 12 ust. 1 pkt 2 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych”.

Reasumując: to, czy przychód powstaje, jest kwestią ocenną i kontrowersyjną. W takim samym stanie faktycznym bronić można obu stanowisk, niemniej jednak zawsze decydujące będą postanowienie umowy i podstawa do użyczenia autobusu. Moim zdaniem w przypadku, gdy nie może Pani używać autobusu dowolnie, lecz tylko do obsługi przewozów zleconych przez użyczającego na wskazanych liniach (i wynika to z zawartej umowy, jednocześnie posiada Pani umowę na świadczenie usług przewozu), nie powstanie po Pani stronie przychód z nieodpłatnych świadczeń.