Autor: Adam Nowak
W dniu wczorajszym mama podarowała mi w formie aktu notarialnego 1/2 nieruchomości (działki), gdyż pozostałą 1/2 otrzymałam w ramach dziedziczenia. Nie wiedziałam o tym, że w takiej sytuacji w przypadku sprzedaży nieruchomości przed upływem 5 lat będę musiała zapłacić podatek dochodowy od wartości 1/2, jaką otrzymałam w darowiźnie. Obie z mamą chciałyśmy jak najszybciej sprzedać nieruchomość, a teraz wiąże się to z wysokim podatkiem. Czy możemy zmienić decyzję – cofnąć tę darowiznę lub ją unieważnić?
Aby stwierdzić nieważność danej czynności prawnej – tutaj umowy darowizny – konieczne jest powołanie się na określone przesłanki nieważności określone w Kodeksie cywilnym. Oczywiście pomijamy tu takie przypadki jak niepoczytalność, podstęp czy groźba.
W tym przypadku trudno również uznać, że strony umowy darowizny działały pod wpływem błędu do którego odnosi się at. 84 § 2 Kodeksu cywilnego. Przepis wskazuje bowiem, że chodzi o błąd istotny i błąd co do samej czynności (a nie ewentualnych skutków w sferze prawa podatkowego).
Jak wskazał SA w Krakowie w wyroku z dnia 08.05.2019 r., sygn. akt I ACa 287/18, warunkiem istotności błędu w rozumieniu art. 84 § 2 k.c. jest niezgodne z rzeczywistością wyobrażenie o treści czynności prawnej, zarówno jej podstawy faktycznej lub prawnej, jak i każdego ich elementu, które było przyczyną złożenia oświadczenia woli, przy uwzględnieniu tego, że gdyby składający oświadczenie znał treść rzeczywistą, nie złożyłby tego oświadczenia. Nie ma znaczenia, czy błąd odnosi się do faktów poprzedzających zawarcie stosunku prawnego, towarzyszących jego zawarciu, czy też jego skutków. O istotności błędu przesądzać muszą kryteria obiektywne, odnoszone do oceny rozsądnego człowieka, który znając prawdziwy stan rzeczy, nie złożyłby oświadczenia woli tej treści, a jej podstawą powinien być całokształt okoliczności, w tym również rozważenie interesów stron stosunku prawnego.
Jeżeli chodzi natomiast o odwołanie darowizny, to Kodeks cywilny przewiduje tylko jedną okoliczność w tym zakresie. Otóż zgodnie z art. 898 darczyńca może odwołać darowiznę nawet już wykonaną, jeżeli obdarowany dopuścił się względem niego rażącej niewdzięczności.
Możliwość odwołania darowizny z powodu rażącej niewdzięczności obdarowanego jest instytucją wyjątkową i w związku z tym przesłanka odwołania powinna być poddana wykładni restryktywnej. Uznaje się ją za spełnioną tylko w przypadkach szczególnych: zwłaszcza przestępstw obdarowanego przeciwko darczyńcy lub osobom dlań bliskim albo rażącego zaniedbywania obowiązków rodzinnych. Nie ma natomiast zastosowania w razie niezgodnych z wolą darczyńcy działań obdarowanego (postanowienie SN z dnia 22.09.2023 r., sygn. akt I CSK 4647/22)
Dla odwołania darowizny nie wystarczy, by zachowanie obdarowanego było uznane za przejaw niewdzięczności. Niewdzięczność ta dla uznania możliwości odwołania darowizny na podstawie wskazanego przepisu musi być rażąca. Oznacza to, że zachowanie obdarowanego musi zostać uznane za wyrządzające istotne, dotkliwe zło darczyńcy oceniane w kategoriach obiektywnych. Dla przyjęcia, że niewdzięczność jest rażąca, zasadnicze znaczenie mają motywy działania obdarowanego. Zachowanie obdarowanego musi cechować znaczne nasilenie złej woli skierowanej na wyrządzenie darczyńcy krzywdy lub szkody majątkowej (postanowienie SN z dnia 04.10.2023 r., sygn. akt I CSK 411/23).
W konsekwencji podstawą odwołania darowizny może być tylko przypadek rażącej niewdzięczności obdarowanego względem darczyńcy. Innych przypadków Kodeks cywilny nie przewiduje. Nie jest też możliwe odstąpienie od umowy – w myśl art. 492 – ponieważ odstąpienie jest instytucją przewidzianą dla umów wzajemnych (np. umowy sprzedaży), natomiast umowa darowizny jest umową jednostronnie zobowiązującą.
Przykład 1
Pan Janek przekazał swojemu synowi dom w darowiźnie, jednak później dowiedział się, że syn planował sprzedać nieruchomość, mimo iż wcześniej zapewniał go, że zamieszka w nim z rodziną. Gdyby Pan Janek znał prawdziwe zamiary syna, nigdy nie zdecydowałby się na przekazanie darowizny, uznając to za błąd istotny, który może skutkować unieważnieniem darowizny.
Przykład 2
Pani Maria darowała swojej córce znaczny majątek, jednak później okazało się, że córka przez wiele lat zaniedbywała ją, nie oferując żadnej pomocy. Pani Maria może teraz rozważyć odwołanie darowizny z powodu rażącej niewdzięczności córki, uznając jej postępowanie za rażące i nieakceptowalne.
Przykład 3
Pan Andrzej przekazał swojej żonie spore oszczędności w darowiźnie, nie wiedząc, że kobieta posiada zadłużenie, o którym nie informowała go wcześniej. Dopiero po odkryciu tego faktu pan Andrzej uznaje, że gdyby wiedział o sytuacji finansowej żony, nie zdecydowałby się na darowiznę, co może stanowić podstawę do stwierdzenia błędu istotnego.
Dokonanie darowizny pod wpływem błędu może skutkować jej unieważnieniem, jeśli błąd dotyczy istotnych okoliczności, które miałyby wpływ na decyzję darczyńcy. Ponadto, darczyńca ma prawo odwołać darowiznę w przypadku rażącej niewdzięczności obdarowanego, przy czym konieczne jest wykazanie, że zachowanie obdarowanego było szczególnie szkodliwe lub złośliwe.
Oferujemy kompleksową pomoc prawną w sprawach dotyczących unieważnienia darowizny, w tym przypadków błędu istotnego przy jej zawarciu. Doradzamy również w kwestiach związanych z odwołaniem darowizny z powodu rażącej niewdzięczności obdarowanego, zapewniając skuteczne rozwiązania prawne.
Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny - Dz.U. 1964 nr 16 poz. 93
Nie znalazłeś odpowiedzi na swoje pytania? Opisz nam swoją spawę wypełniając formularz poniżej ▼▼▼ Zadanie pytania do niczego nie zobowiązuje.
Zapytaj prawnika - porady prawne online
Indywidualne Porady Prawne
Zapytaj prawnika
