Konsekwencje niezgłoszenia darowizny w terminie
Ustawa z dnia 28 lipca 1983 r. o podatku od spadków i darowizn (upsd) – podobnie zresztą jak i poprzedzające ją akty dotyczące tego rodzaju podatku, opodatkowujące nabycie spadków, darowizn i innych przypadków nieodpłatnego nabycia majątku (przyrostu majątku) – oparta jest na modelu podatku osobistego pobieranego od udziału w nim poszczególnych nabywców. To zaś oznaczało i oznacza aktualnie konieczność uwzględniania w procedurze kształtowania obciążenia podatkowego kryteriów oraz instytucji prawnych istniejących na gruncie prawa rodzinnego oraz rodzinnych powiązań między zbywcą i nabywcą majątku.
Określając grupy podatkowe w art. 14 upsd ustawodawca wyraźnie oparł je na kryterium więzi rodzinnych wynikających z małżeństwa, pokrewieństwa i powinowactwa, wykorzystując do tego instytucje wykształcone na gruncie prawa rodzinnego.
Pani syn, jako osoba znajdująca się w I grupie podatkowej, będzie musiał zapłacić podatek od darowizny, jeżeli wartość tej darowizny przekroczy kwotę 10 434 zł. Podatek oblicza się od nadwyżki podstawy opodatkowania ponad kwotę wolną od podatku.
Poniżej kwoty dla poszczególnych grup podatkowych:
- I grupa podatkowa - 10 434 zł;
- II grupa podatkowa - 7878 zł;
- III grupa podatkowa - 5308 zł.
Zobacz też: Zgłoszenie darowizny po terminie
Masz problem prawny? Kliknij tutaj i zapytaj prawnika ›
Czy obdarowany syn jest zwolniony z podatku od spadków i darowizn?
Przy czym zwalnia się od podatku nabycie własności rzeczy lub praw majątkowych przez małżonka, zstępnych (dzieci i wnuk), wstępnych, pasierba, rodzeństwo, ojczyma i macochę, jeżeli:
- zgłoszą nabycie własności rzeczy lub praw majątkowych właściwemu naczelnikowi urzędu skarbowego w terminie 6 miesięcy od dnia powstania obowiązku podatkowego powstałego na podstawie art. 6 ust. 1 pkt 2-5, 7 i 8 oraz ust. 2, a w przypadku nabycia w drodze dziedziczenia – w terminie 6 miesięcy od dnia uprawomocnienia się orzeczenia sądu stwierdzającego nabycie spadku, z zastrzeżeniem ust. 2 i 4 (art. 4a ust. 1 pkt 1 upsd) oraz
- w przypadku gdy przedmiotem nabycia tytułem darowizny lub polecenia darczyńcy są środki pieniężne, a wartość majątku nabytego łącznie od tej samej osoby w okresie 5 lat poprzedzających rok, w którym nastąpiło ostatnie nabycie, doliczona do wartości rzeczy i praw majątkowych ostatnio nabytych, przekracza kwotę określoną w art. 9 ust. 1 pkt 1 – udokumentują ich otrzymanie dowodem przekazania na rachunek płatniczy nabywcy, na jego rachunek, inny niż płatniczy, w banku lub spółdzielczej kasie oszczędnościowo-kredytowej lub przekazem pocztowym (art. 4a ust. 1 pkt 2 ww. ustawy).
Przeczytaj też: Ile lat wstecz trzeba zapłacić podatek od nieruchomości
Potrzebujesz pomocy prawnika? Kliknij tutaj i opisz swój problem ›
Zgłoszenie darowizny do urzędu skarbowego
Zgłoszenia do urzędu skarbowego dokonuje się na druku SD-Z2. Właściwym miejscowo jest urząd skarbowy miejsca położenia przedmiotów darowizny. Jeżeli darowizną jest nieruchomość, właściwość ustala się według miejsca jej położenia.
W przypadku darowizny od ojca skutkiem braku zgłoszenia lub uczynienia tego po terminie jest utrata zwolnienia. Obdarowany podlega wówczas opodatkowaniu na zasadach określonych dla nabywców zaliczonych do I grupy podatkowej. Niestety, w przypadku uchybienia terminowi nie ma możliwości jego przywrócenia.
Natomiast zgodnie z art. 68 § 1 Ordynacji podatkowej – zobowiązanie podatkowe, o którym mowa w art. 21 § 1 pkt 2 (czyli takie jak w przypadku podatku od spadków i darowizn), nie powstaje, jeżeli decyzja ustalająca to zobowiązanie została doręczona po upływie 3 lat, licząc od końca roku kalendarzowego, w którym powstał obowiązek podatkowy.
Ale jeżeli Pani syn nie złożył deklaracji w terminie przewidzianym w przepisach prawa podatkowego, a w złożonej deklaracji nie ujawnił wszystkich danych niezbędnych do ustalenia wysokości zobowiązania podatkowego, to należy uznać, że zobowiązanie podatkowe nie powstaje, pod warunkiem wszakże, że decyzja ustalająca wysokość tego zobowiązania została doręczona po upływie 5 lat, licząc od końca roku kalendarzowego, w którym powstał obowiązek podatkowy.
Kliknij tutaj i zapytaj prawnika online ›
Przedawnienie zobowiązania z tytułu podatku od spadków i darowizn
Zatem jeżeli od chwili darowizny obdarowany nie złożył deklaracji podatkowej w podatku od spadków i darowizn, to uznać można, że nie powstało dotąd zobowiązanie podatkowe i nastąpiło przedawnienie możliwości powstania tego zobowiązania. A skoro nie ma już obowiązku zgłoszenia przedmiotu podatku do opodatkowania (np. z powodu przedawnienia), to w ogóle nie można mówić o odnowieniu tego obowiązku. Składy orzekające sądów uznały, że „odnowienie” prawa organu do orzekania w sprawie wymiaru podatku jest aktualne jedynie wówczas, gdy nie upłynął jeszcze termin jego przedawnienia (art. 68 Ordynacji podatkowej). W związku powyższym fiskus może wymierzyć podatek jedynie w ciągu 5 lat, licząc od końca roku, w którym powstał obowiązek podatkowy (np. skład 7 sędziów Sądu Najwyższego w uchwale z 21.03.1991 r. sygn. akt III AZP 14/90, NSA w wyroku z dnia 4.09.2008 r. sygn. akt II FSK 819/07, WSA w Łodzi w wyroku z dnia 3.03.2009 r. sygn. akt I SA/Łd 1354/08, czy WSA w Krakowie w wyroku z dnia 22.12.2004 r. sygn. akt I SA/Kr 1101/02 (niepubl.).
Nie będę jednak ukrywać, że organy podatkowe mają w tej kwestii zupełnie odmienne zapatrywanie niż sądy (które też wydają w tej kwestii rozbieżne wyroki). Zdaniem fiskusa art. 6 ust. 4 ustawy spadkowej wskazuje, że jeżeli nabycie niezgłoszone do opodatkowania stwierdzono następnie pismem, obowiązek podatkowy powstaje z chwilą sporządzenia pisma. Nadto w przypadku, gdy nabycie nie zostało zgłoszone do opodatkowania, obowiązek podatkowy powstaje z chwilą powołania się przez podatnika przed organem podatkowym lub organem kontroli skarbowej na fakt nabycia. Przepis ten, ani żaden inny, nie zakreśla granic czasowych swojego stosowania, co oczywiście fiskus wykorzystuje na swoją rzecz. Innymi słowy, w interpretacji fiskusa termin przedawnienia przy darowiźnie niezgłoszonej fiskusowi biegnie od chwili, gdy podatnik się na nią powoła.
Przy czym sankcyjna 20% stawka będzie miała zastosowanie, gdy na fakt darowizny powoła się podatnik (Pani syn). Ujawnienie jej organowi podatkowemu przez inną osobę (np. darczyńcę) nie powinno powodować karnego opodatkowania.
Przykłady
Przepisanie działki przez ojca na córkę
Pan Marek, mieszkający w podwarszawskiej miejscowości, kilka lat temu przepisał w formie darowizny działkę budowlaną swojej córce, Magdzie. Magda uznała, że jako córka nie musi nic zgłaszać do urzędu skarbowego. Po ponad pięciu latach postanowiła sprzedać działkę, jednak w trakcie finalizacji transakcji notariusz zauważył brak zgłoszenia SD-Z2. Obawiając się podatku karnego, Magda skonsultowała się z doradcą podatkowym. Ten uspokoił ją, że zobowiązanie podatkowe już się przedawniło, ponieważ urząd nie doręczył decyzji w terminie 5 lat.
Brak zgłoszenia darowizny od matki – kontrola skarbowa po latach
Agnieszka w 2018 roku otrzymała od swojej mamy 80 tys. zł przelewem bankowym na zakup mieszkania. Uznała, że skoro są najbliższą rodziną i wszystko było „na konto”, nie musi nic zgłaszać. Pięć lat później kontrola skarbowa zakwestionowała źródło środków na wkład własny do kredytu hipotecznego. Agnieszka powołała się na darowiznę od matki. Niestety, według fiskusa obowiązek podatkowy powstał właśnie teraz – z chwilą powołania się – a nie 5 lat wcześniej. Skarbówka naliczyła jej 20% sankcyjnego podatku, mimo że sąd w podobnych przypadkach orzekał inaczej.
Darowizna po rozwodzie – mieszkanie przepisane na syna
Po rozwodzie pan Tomasz zdecydował się przepisać swoją część mieszkania na pełnoletniego syna. Akt notarialny został sporządzony, jednak syn nie złożył deklaracji SD-Z2. Po pięciu latach nie sprzedał mieszkania ani nie występował do urzędu o żadne formalności. Gdy zapytał doradcę, czy musi coś jeszcze robić, dowiedział się, że skoro urząd nie doręczył decyzji w ciągu 5 lat od końca roku, w którym powstał obowiązek podatkowy, sprawa się przedawniła. Nie grozi mu już podatek ani kara – ale gdyby ujawnił tę darowiznę sam teraz, mogłoby to uruchomić nowe postępowanie.
Podsumowanie
Niezgłoszenie darowizny w terminie może prowadzić do utraty prawa do zwolnienia z podatku, a nawet do konieczności zapłaty podatku według sankcyjnej stawki 20%, jeśli podatnik sam powoła się na darowiznę po czasie. Choć sądy często uznają, że po 5 latach od końca roku, w którym powstał obowiązek podatkowy, roszczenia fiskusa się przedawniają, organy podatkowe interpretują przepisy inaczej i próbują dochodzić podatku także po tym czasie – szczególnie, gdy podatnik ujawnia fakt darowizny. W praktyce oznacza to, że z pozoru „przedawniona” darowizna może wciąż wywołać konsekwencje, jeśli zostanie ujawniona. Dlatego tak ważne jest, aby terminowo składać formularz SD-Z2 i dokumentować darowizny, nawet w najbliższej rodzinie.
Oferta porad prawnych
Jeśli masz wątpliwości dotyczące zgłoszenia darowizny, chcesz sprawdzić, czy upłynął termin przedawnienia, albo obawiasz się ewentualnych konsekwencji podatkowych – skorzystaj z profesjonalnej porady prawnej online. Nasi doświadczeni prawnicy szybko i jasno odpowiedzą na Twoje pytania, pomogą ocenić sytuację i wskażą najlepsze rozwiązanie dostosowane do Twojego przypadku. Wszystko bez wychodzenia z domu, w wygodnej i dyskretnej formie.
Źródła:
1. Ustawa z dnia 28 lipca 1983 r. o podatku od spadków i darowizn - Dz.U. 1983 nr 45 poz. 207
2. Uchwała składu 7 sędziów Sądu Najwyższego z 21.03.1991 r. sygn. akt III AZP 14/90
3. Wyrok Wojewódzkiego Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 3.03.2009 r. sygn. akt I SA/Łd 1354/08
4. Wyrok Wojewódzkiego Sądu Apelacyjnego w Krakowie z dnia 22.12.2004 r. sygn. akt I SA/Kr 1101/02
