Cykliczne darowizny od rodziców a zgłoszenie do urzędu skarbowego

Nabycie rzeczy lub praw majątkowych więcej niż raz od jednej osoby a podatek od darowizn

Kwestia związane z podatkiem od darowizn reguluje ustawa z dnia 28 lipca 1983 r. o podatku od spadków i darowizn (j.t.. Dz. U. 2016, poz. 205, z późn. zm. – „u.p.s.d.”). Zgodnie z art. 9 ust. 1 u.p.s.d. opodatkowaniu podlega nabycie przez nabywcę, od jednej osoby, własności rzeczy i praw majątkowych o czystej wartości przekraczającej:

• 9637 zł – jeżeli nabywcą jest osoba zaliczona do I grupy podatkowej;
• 7276 zł – jeżeli nabywcą jest osoba zaliczona do II grupy podatkowej;
• 4902 zł – jeżeli nabywcą jest osoba zaliczona do III grupy podatkowej.

Jeżeli nabycie własności rzeczy i praw majątkowych od tej samej osoby następuje więcej niż jeden raz, do wartości rzeczy i praw majątkowych ostatnio nabytych dolicza się wartość rzeczy i praw majątkowych nabytych od tej osoby lub po tej samej osobie w okresie 5 lat poprzedzających rok, w którym nastąpiło ostatnie nabycie. Od podatku obliczonego od łącznej wartości nabytych rzeczy i praw majątkowych potrąca się podatek przypadający od opodatkowanych poprzednio nabytych rzeczy i praw majątkowych. Wynikająca z obliczenia nadwyżka podatku nie podlega ani zaliczeniu na poczet innych podatków, ani zwrotowi. Nabywcy obowiązani są w zeznaniu podatkowym wymienić rzeczy i prawa majątkowe nabyte w podanym wyżej okresie (art. 9 ust. 2 u.p.s.d.).

Stosownie do art. 14 ust. 1 u.p.s.d. wysokość podatku ustala się w zależności od grupy podatkowej, do której zaliczony jest nabywca.

W myśl art. 14 ust. 2 u.p.s.d. zaliczenie do grupy podatkowej następuje według osobistego stosunku nabywcy do osoby, od której lub po której zostały nabyte rzeczy i prawa majątkowe.

Do jakiej grupy podatkowej zalicza się córka?

Zgodnie z art. 14 ust. 3 u.p.s.d. do poszczególnych grup podatkowych zalicza się:

• do grupy I – małżonka, zstępnych, wstępnych, pasierba, zięcia, synową, rodzeństwo, ojczyma, macochę i teściów;
• do grupy II – zstępnych rodzeństwa, rodzeństwo rodziców, zstępnych i małżonków pasierbów, małżonków rodzeństwa i rodzeństwo małżonków, małżonków rodzeństwa małżonków, małżonków innych zstępnych;
• do grupy III – innych nabywców.

Jak obliczyć podatek od spadków i darowizn?

Podatek od spadków i darowizn oblicza się od nadwyżki podstawy opodatkowania ponad kwotę wolną od podatku, według skal określonych w art. 15 ust. 1 u.p.s.d.

Osoby zwolnione od podatku od spadków i darowizn

Od obowiązku zapłaty podatku zgodnie z art. 4a ust. 1 u.p.s.d. są zwolnione niektóre kategorie osób (grupa zerowa) — o ile we właściwym czasie zgłoszą organowi podatkowemu nabycie rzeczy, praw majątkowych lub środków pieniężnych:

„Art. 4a. 1. Zwalnia się od podatku nabycie własności rzeczy lub praw majątkowych przez małżonka, zstępnych, wstępnych, pasierba, rodzeństwo, ojczyma i macochę, jeżeli:

1) zgłoszą nabycie własności rzeczy lub praw majątkowych właściwemu naczelnikowi urzędu skarbowego w terminie 6 miesięcy od dnia powstania obowiązku podatkowego powstałego na podstawie art. 6 ust. 1 pkt 2-5, 7 i 8 oraz ust. 2, a w przypadku nabycia w drodze dziedziczenia – w terminie 6 miesięcy od dnia uprawomocnienia się orzeczenia sądu stwierdzającego nabycie spadku, z zastrzeżeniem ust. 2 i 4, oraz,

2) w przypadku gdy przedmiotem nabycia tytułem darowizny lub polecenia darczyńcy są środki pieniężne, a wartość majątku nabytego łącznie od tej samej osoby w okresie 5 lat poprzedzających rok, w którym nastąpiło ostatnie nabycie, doliczona do wartości rzeczy i praw majątkowych ostatnio nabytych, przekracza kwotę określoną w art. 9 ust. 1 pkt 1 – udokumentują ich otrzymanie dowodem przekazania na rachunek płatniczy nabywcy, na jego rachunek, inny niż płatniczy, w banku lub spółdzielczej kasie oszczędnościowo-kredytowej lub przekazem pocztowym”.

Darowizna od obojga rodziców a kwota podlegająca zgłoszeniu

Należy przy tym odnotować, że zgodnie z art. 4a ust. 4 pkt 1 u.p.s.d. nie obejmuje przypadków, gdy wartość majątku nabytego łącznie od tej samej osoby lub po tej samej osobie w okresie 5 lat, poprzedzających rok, w którym nastąpiło ostatnie nabycie, doliczona do wartości rzeczy i praw majątkowych ostatnio nabytych, nie przekracza kwoty określonej w art. 9 ust. 1 pkt 1 u.p.s.d., czyli 9637 zł. W Pani sytuacji trzeba również odnotować, że w przypadku dokonywania darowizny przez oboje rodziców (np. ze wspólnego konta) powyższy limit jest liczony odrębnie dla każdego rodzica, co oznacza, że obowiązkowi zgłoszenia nie podlegają darowizny, których łączna wysokość w okresie 5 lat nie przekracza kwoty 19 274 zł. W związku z tym jest możliwe, że jednak nie przekroczyła Pani kwoty darowizny skutkującej odprowadzeniem podatku — o ile przekazane Pani darowizny mieszczą się w tym limicie.

Jeżeli według Pani obliczeń darowizny otrzymane poprzednio nie przekraczają kwoty 19 274 zł, to powinna Pani zsumować poprzednie darowizny z darowizną 60 000 zł sprzed 4 miesięcy, a następnie złożyć naczelnikowi urzędu skarbowego w terminie 6 miesięcy od ostatniej darowizny dwie deklaracje SD-Z2, dzieląc całą otrzymaną sumę na 2 osoby — osobno od matki oraz ojca. Oczywiście, konieczne jest dołączenie przelewów na rachunek bankowy lub innych dokumentów wskazanych w art. 4a ust. 1 pkt 2 u.p.s.d. Wówczas powinna Pani uniknąć obowiązku zapłaty jakiegokolwiek podatku.

Jeżeli kwota poprzednio uzyskanych darowizn przekracza limit 19 274 zł, to wówczas pojawia się kłopot.

Kara za nieodprowadzenie podatku od spadków i darowizn w terminie

Co się tyczy ewentualnych kar z tytułu nieodprowadzenia w terminie podatku, to tutaj należy wskazać przepisy Kodeksu karnego skarbowego z dnia 10 września 1999 r. (j.t. Dz. U. 2013 poz. 186, z późn. zm. – dalej „K.k.s.”):

„Art. 54. § 1. Podatnik, który uchylając się od opodatkowania, nie ujawnia właściwemu organowi przedmiotu lub podstawy opodatkowania lub nie składa deklaracji, przez co naraża podatek na uszczuplenie, podlega karze grzywny do 720 stawek dziennych albo karze pozbawienia wolności, albo obu tym karom łącznie.

§ 2. Jeżeli kwota podatku narażonego na uszczuplenie jest małej wartości, sprawca czynu zabronionego określonego w § 1 podlega karze grzywny do 720 stawek dziennych.

§ 3. Jeżeli kwota podatku narażonego na uszczuplenie nie przekracza ustawowego progu, sprawca czynu zabronionego określonego w § 1 podlega karze grzywny za wykroczenie skarbowe”.

Wykrycie przez organ podatkowy darowizny od której nie został odprowadzony podatek - konsekwencje 

Ponadto w razie „wykrycia” przez organy podatkowe darowizny, może pojawić się konieczność zapłaty karnego podatku: „Nabycie własności rzeczy lub praw majątkowych w drodze darowizny lub polecenia darczyńcy podlega opodatkowaniu według stawki 20%, jeżeli obowiązek podatkowy powstał wskutek powołania się podatnika przed organem podatkowym lub organem kontroli skarbowej w toku czynności sprawdzających, postępowania podatkowego, kontroli podatkowej lub postępowania kontrolnego na okoliczność dokonania tej darowizny, a należny podatek od tego nabycia nie został zapłacony” (art. 15 ust. 4 u.p.s.d.).

Jednakże Kodeks karny skarbowy przewiduje również niezwykle przydatną instytucję, zwaną „czynnym żalem”. Jest ona regulowana w art. 16 K.k.s. i stanowi przywilej dla osób, które dobrowolnie i bez przymusu przyznają się do popełnionego przestępstwa lub wykroczenia skarbowego: „Nie podlega karze za przestępstwo skarbowe lub wykroczenie skarbowe sprawca, który po popełnieniu czynu zabronionego zawiadomił o tym organ powołany do ścigania, ujawniając istotne okoliczności tego czynu, w szczególności osoby współdziałające w jego popełnieniu” (art. 16 § 1 K.k.s.).

Warunek skorzystania z czynnego żalu

Warunkiem skorzystania z czynnego żalu w przypadku nieodprowadzenia podatku jest jednak uiszczenie należnej kwoty razem z odsetkami w terminie wskazanym przez organ podatkowy: „Przepis § 1 stosuje się tylko wtedy, gdy w terminie wyznaczonym przez uprawniony organ postępowania przygotowawczego uiszczono w całości wymagalną należność publicznoprawną uszczuploną popełnionym czynem zabronionym. Jeżeli czyn zabroniony nie polega na uszczupleniu tej należności, a orzeczenie przepadku przedmiotów jest obowiązkowe, sprawca powinien złożyć te przedmioty, natomiast w razie niemożności ich złożenia – uiścić ich równowartość pieniężną; nie nakłada się obowiązku uiszczenia ich równowartości pieniężnej, jeżeli przepadek dotyczy przedmiotów określonych w art. 29 pkt 4” (art. 16 § 2 K.k.s.).

Trzeba jednak pamiętać, że skorzystanie z czynnego żalu jest bezskuteczne, gdy zawiadomienie zostanie złożone:

1) w czasie, kiedy organ ścigania miał już wyraźnie udokumentowaną wiadomość o popełnieniu przestępstwa skarbowego lub wykroczenia skarbowego;

2) po rozpoczęciu przez organ ścigania czynności służbowej, w szczególności przeszukania, czynności sprawdzającej lub kontroli zmierzającej do ujawnienia przestępstwa skarbowego lub wykroczenia skarbowego, chyba że czynność ta nie dostarczyła podstaw do wszczęcia postępowania o ten czyn zabroniony.

W związku z powyższym wydaje mi się, że w przypadku przekroczenia limitu 19 274 zł w ramach poprzednich darowizn powinna Pani złożyć czynny żal za tamte darowizny i zapłacić należny podatek wraz z odsetkami. Jednocześnie należy zauważyć, że każda wpłata to odrębna darowizna i każda z nich generuje odrębny obowiązek podatkowy. Skoro tak, to dla ostatniej darowizny, tej sprzed 4 miesięcy, jeszcze nie minął 6-miesięczny termin na zgłoszenie, a zatem — w mojej ocenie — jeżeli złoży Pani deklarację dotyczącą tych 60 tys. zł w ustawowym terminie i z wymaganymi dokumentami, nie powinna Pani płacić podatku od ostatniej kwoty.

Opis sprawy z listopada 2016 r.