Darowizna mieszkania dla syna, później darowizna pieniędzy od syna

Faktycznie zgodnie z art. 4a ustawy o podatku od spadków i darowizn pod pewnymi warunkami darowizny dokonywane pomiędzy członkami najbliższej rodziny mogą korzystać z całkowitego zwolnienia od podatku. Chciałbym jednak zwrócić uwagę na kilka kwestii.

Po pierwsze zauważyć należy, że w ustroju wspólności majątkowej małżeńskiej istnieje zarówno majątek wspólny małżonków jak i majątek osobisty każdego z nich. Wywiera to określone skutki w zakresie przekazywanej darowizny. Zgodnie bowiem z art. 33 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego do majątku osobistego każdego z małżonków należą przedmioty majątkowe nabyte przez darowiznę, chyba że darczyńca inaczej postanowił. W konsekwencji darczyńcy mogą postanowić, ze dana rzecz wejdzie albo do majątku osobistego obdarowanego albo do jego majątku wspólnego z małżonką.

Darowizna dla syna i jego żony a podatek

Wspomniane zwolnienie od podatku z art. 4a ustawy dotyczy członków najbliższej rodziny. W tej grupie nie ma jednak zięcia i synowej. Oznacza to, że w przypadku darowizny od rodziców dla syna z zapisem, że darowana rzecz ma wejść do majątku wspólnego małżonków tylko syn będzie zwolniony od podatku a synowa podatek od darowizny zapłaci. Potwierdził to w wyroku z 15.01.2018 r. WSA w Krakowie, sygn. akt I SA/Kr 1030/17:

„W umowie darowizny znalazł się zapis: »Darowizna na rzecz syna P. D. i synowej M. K.-D. do majątku wspólnego«.

Konsekwencją powyższego jest przyjęcie, że darowiznę otrzymał każdy z małżonków, a skoro tak, to z mocy art. 5 upsd powstał obowiązek podatkowy w zakresie nabytych w ten sposób przez skarżącą praw majątkowych. Skorzystanie przez jednego z małżonków ze zwolnienia podatkowego z racji przynależności do tzw. grupy"0" nie wyłącza, jak słusznie zauważa organ odwoławczy, opodatkowania darowizny otrzymanej przez małżonka zaliczonego do I grupy podatkowej”.

W konsekwencji najlepszą opcją będzie aby mieszkanie przekazali Państwo w darowiźnie wyłącznie synowi. Taka operacja odbędzie się bez podatku zgodnie z art. 4a ustawy. Nie ma następnie przeszkód aby syn otrzymane mieszkanie włączył do wspólności małżeńskiej poprzez jej rozszerzenie (ta czynność również jest bez podatku) lub poprzez darowiznę na rzecz żony (również bez podatku).

Czynności te można nawet jednocześnie dokonać u notariusza. Trzeba bowiem mieć na uwadze, że nie ma żadnych przepisów prawa zakazujących dokonywania darowizn tego samego składnika nawet tego samego dnia. Takie działanie jest zgodne z prawem.

Darowizna pieniędzy dla rodziców od syna

Następnie Państwo mają otrzymać w darowiźnie od syna z majątku wspólnego z jego żoną środki pieniężne pochodzące z kredytu. Tutaj również istotne jest aby stroną darowizny był wyłącznie syn. Pozwoli to na skorzystanie ze zwolnienia od podatku. Nie jest akurat w tym przypadku istotne, że pieniądze będą pochodziły z majątku wspólnego małżonków. Jak bowiem wskazał Dyrektor Izby Skarbowej w Katowicach w piśmie z dnia 07.10.2016 r., nr 2461-IBPB-2-1.4515.237.2016.2.JWe:

„Mając na uwadze powyższe, należy stwierdzić, że darowizna na rzecz osoby wymienionej w zamkniętym katalogu określonym w art. 4a ust. 1 ustawy o podatku od spadków i darowizn, będzie w całości korzystać ze zwolnienia podatkowego na podstawie art. 4a powołanej ustawy o podatku od spadków i darowizn.

Dla powyższego rozstrzygnięcia pozostaje bez wpływu fakt, że darowizna pochodzić będzie z majątku wspólnego małżonków. Okoliczność ta wywiera bowiem skutki jedynie w sferze prawa rodzinnego, gdyż stosownie do art. 37 § 1 pkt 4 ustawy z dnia 25 lutego 1964 r. Kodeks rodzinny i opiekuńczy (Dz. U. z 2015 r. poz. 2082, z późn. zm.), zgoda drugiego małżonka jest potrzebna do dokonania darowizny z majątku wspólnego, z wyjątkiem drobnych darowizn zwyczajowo przyjętych. W art. 37 § 4 ww. Kodeksu ustawodawca postanowił, że jednostronna czynność prawna dokonana bez wymaganej zgody drugiego małżonka jest nieważna. Jednakże, co wynika z § 2 omawianego przepisu ważność umowy, która została zawarta przez jednego z małżonków bez wymaganej zgody drugiego, zależy od potwierdzenia umowy przez drugiego małżonka. Z zacytowanych przepisów Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, w przypadku gdy jej przedmiotem są środki objęte wspólnością majątkową. Z faktu tego nie można jednak wywodzić, że wyrażając taką zgodę drugi z małżonków również staje się stroną umowy darowizny”.

Dodatkowo trzeba pamiętać aby darowizna pieniężna została dokonana na rachunek bankowy (nie może być gotówką) i aby obdarowani, czyli Pan oraz mąż, dokonali zgłoszenia darowizny w ciągu 6 miesięcy do urzędu skarbowego na druku SD-Z2.

Zakwestionowanie darowizn przez urząd skarbowy

Muszę jednak zaznaczyć, że w przypadku takiej konstrukcji darowizn, gdzie najpierw Państwo darują synowi mieszkanie, a następnie syn Państwu pieniądze istnieje pewne ryzyko, że urząd skarbowy zakwestionuje taką transakcję. Trzeba bowiem zwrócić uwagę na treść art. 199a Ordynacji podatkowej. Przepis ten stanowi, że organ podatkowy, dokonując ustalenia treści czynności prawnej, uwzględnia zgodny zamiar stron i cel czynności, a nie tylko dosłowne brzmienie oświadczeń woli złożonych przez strony czynności. Jeżeli pod pozorem dokonania czynności prawnej dokonano innej czynności prawnej, skutki podatkowe wywodzi się z tej ukrytej czynności prawnej.

W tym przypadku organ podatkowy może uznać, że pod pozorem darowizny została zawarta umowa sprzedaży ponieważ dochodzi do wydania rzeczy (mieszkania) i zapłaty ceny (darowizna pieniędzy z kredytu). Naturalnie jest to tylko pewne ryzyko, udowodnienie pozorności czynności nie jest sprawą prostą i przeważnie kończy się sprawa w sądzie, który ustala jaka faktycznie czynność prawna miała miejsce.

Podsumowując powyższe:

• dokonanie darowizny mieszkania od Państwa do majątku osobistego syna jest zwolnione od podatku;
• syn może bez podatku darować mieszkanie żonie lub rozszerzyć wspólność majątkową małżeńską;
• darowizna pieniędzy od syna dla Państwa jest zwolniona od podatku jeżeli pieniądze wpłyną na rachunek bankowy a Pani oraz mąż złożą SD-Z2 w ciągu 6 miesięcy do urzędu skarbowego, synowa nie jest stroną takiej darowizny, ale musi wyrazić zgodę;
• co do zasady nie ma prawnych przeszkód aby dokonać takie darowizny jednak organ podatkowy posiada hipotetyczne uprawnienie do zakwestionowania takiej czynności jako pozornej w celu ukrycia sprzedaży.

Jeśli masz podobny problem prawny, zadaj pytanie naszemu prawnikowi (przygotowujemy też pisma) – link do formularza z indywidualną pomocą prawną »