Jakie konsekwencje grożą za niezłożenie zgłoszenia darowizny w terminie?

Na wstępie pragnę wskazać, że kwestię związaną z podatkiem od darowizny reguluje ustawa z dnia 28 lipca 1983 r. o podatku od spadków i darowizn. Przepisy te regulują m.in. zasady opodatkowania darowizn, w tym darowizn pieniężnych.

Zwolnienie od podatku w przypadku darowizny

Zgodnie z art. 4 ust. 1 pkt 5 ww. ustawy: „Zwalnia się od podatku nabycie w drodze darowizny pieniędzy lub innych rzeczy przez osobę zaliczoną do I grupy podatkowej w wysokości nieprzekraczającej 9637 zł od jednego darczyńcy, a od wielu darczyńców łącznie nie więcej niż 19 274 zł w okresie 5 lat od daty pierwszej darowizny, jeżeli pieniądze te lub rzeczy obdarowany przeznaczy w okresie 12 miesięcy od dnia ich otrzymania na wkład budowlany lub mieszkaniowy do spółdzielni, budowę domu jednorodzinnego, nabycie lokalu mieszkalnego stanowiącego odrębną nieruchomość albo spłatę zabezpieczonego hipoteką kredytu mieszkaniowego wraz z odsetkami”.

Istnieje nadto zwolnienie podmiotowe, które uregulowane zostało w art. 4a ust. 1 ww. ustawy. W myśl tego przepisu „zwalnia się od podatku nabycie własności rzeczy lub praw majątkowych przez małżonka, zstępnych, wstępnych, pasierba, rodzeństwo, ojczyma i macochę, jeżeli:

1. zgłoszą nabycie własności rzeczy lub praw majątkowych właściwemu naczelnikowi urzędu skarbowego w terminie 6 miesięcy od dnia powstania obowiązku podatkowego powstałego na podstawie art. 6 ust. 1 pkt 2–5, 7 i 8 oraz ust. 2, a w przypadku nabycia w drodze dziedziczenia – w terminie 6 miesięcy od dnia uprawomocnienia się orzeczenia sądu stwierdzającego nabycie spadku, z zastrzeżeniem ust. 2 i 4, oraz
2. w przypadku gdy przedmiotem nabycia tytułem darowizny lub polecenia darczyńcy są środki pieniężne, a wartość majątku nabytego łącznie od tej samej osoby w okresie 5 lat poprzedzających rok, w którym nastąpiło ostatnie nabycie, doliczona do wartości rzeczy i praw majątkowych ostatnio nabytych, przekracza kwotę określoną w art. 9 ust. 1 pkt 1 – udokumentują ich otrzymanie dowodem przekazania na rachunek płatniczy nabywcy, na jego rachunek, inny niż płatniczy, w banku lub spółdzielczej kasie oszczędnościowo-kredytowej lub przekazem pocztowym”.

Natomiast zgodnie z art. 9 ust. 1 ww. ustawy „opodatkowaniu podlega nabycie przez nabywcę, od jednej osoby, własności rzeczy i praw majątkowych o czystej wartości przekraczającej:

1. 9637 zł – jeżeli nabywcą jest osoba zaliczona do I grupy podatkowej;
2. 7276 zł – jeżeli nabywcą jest osoba zaliczona do II grupy podatkowej;
3. 4902 zł – jeżeli nabywcą jest osoba zaliczona do III grupy podatkowej.

Nadto, jeżeli nabycie własności rzeczy i praw majątkowych od tej samej osoby następuje więcej niż jeden raz, do wartości rzeczy i praw majątkowych ostatnio nabytych dolicza się wartość rzeczy i praw majątkowych nabytych od tej osoby lub po tej samej osobie w okresie 5 lat poprzedzających rok, w którym nastąpiło ostatnie nabycie. Od podatku obliczonego od łącznej wartości nabytych rzeczy i praw majątkowych potrąca się podatek przypadający od opodatkowanych poprzednio nabytych rzeczy i praw majątkowych. Wynikająca z obliczenia nadwyżka podatku nie podlega ani zaliczeniu na poczet innych podatków, ani zwrotowi. Nabywcy obowiązani są w zeznaniu podatkowym wymienić rzeczy i prawa majątkowe nabyte w podanym wyżej okresie”.

Trzy grupy podatkowe

„Do poszczególnych grup podatkowych zalicza się:

1) do grupy I – małżonka, zstępnych, wstępnych, pasierba, zięcia, synową, rodzeństwo, ojczyma, macochę i teściów;

2) do grupy II – zstępnych rodzeństwa, rodzeństwo rodziców, zstępnych i małżonków pasierbów, małżonków rodzeństwa i rodzeństwo małżonków, małżonków rodzeństwa małżonków, małżonków innych zstępnych;

3) do grupy III – innych nabywców” (art. 14 ust. o podatku od spadków i darowizn).

Co do zasady, w przypadku grupy pierwszej darowiznę o wartości powyżej 9637 zł należy zgłosić do właściwego urzędu skarbowego na formularzu SD-Z2 – zgłoszenie o nabyciu własności rzeczy lub praw majątkowych w terminie 6 miesięcy od jej otrzymania. Dopiero wtedy darowizna jest zwolniona z podatku.

Niemniej jednak wskazuję, że powyższe zwolnienia mają zastosowanie, gdy zostanie złożona powyższa deklaracja w wyznaczonym terminie. Jeżeli termin złożenia deklaracji nie zostanie zachowany, należy uiścić podatek należny w zależności od grupy podatkowej, do której osoba się zalicza. Takie stanowisko prezentowane jest również w orzecznictwie. „Termin 6 miesięcy do złożenia zgłoszenia zwolnienia od podatku od spadków i darowizn jest terminem prawa materialnego. O takim jego charakterze przesądza to, że został określony w przepisach prawa materialnego oraz skutki, które wywołuje jego niezachowanie. Zostały one określone w art. 4a ust. 3 u.p.s.d. Oznacza to, że bezskuteczny upływ terminu (niezłożenie) powoduje, iż nie podlega on przywróceniu, lecz powoduje utratę zwolnienia podmiotowego i opodatkowanie uprawnionego na zasadach określonych dla nabywców zaliczonych do I grupy podatkowej” (wyr. WSA w Gdańsku z 11 grudnia 2019 r., sygn. akt I SA/Gd 1521/19).

Natomiast podatek oblicza się od nadwyżki podstawy opodatkowania ponad kwotę wolną od podatku, według następujących skal:

Nadto wskazuję, że skoro darowizna była do majątku wspólnego, to otrzymaliście tak jakby po połowie. W przypadku pierwszej darowizny było to po 50 000 zł, zaś w przypadku drugiej darowizny po 100 000 zł.

Konieczność zgłoszenia darowizny w urzędzie skarbowym

Podsumowując, w przypadku pierwszej darowizny zarówno Pan, jak i żona jesteście zobowiązani do zapłaty podatku. Z uwagi na fakt, że upłynął termin 6 miesięcy na złożenie deklaracji uprawniającej do jakichkolwiek zwolnień, należy druk złożyć jak najszybciej, zanim US zorientuje się, że podatek nie został uiszczony.  

W kwestii drugiej darowizny Pan jako zięć rozlicza się jak grupa I, natomiast żona, jeśli złoży deklarację w terminie 6 miesięcy od otrzymania darowizny, będzie zwolniona w całości od podatku od swojej części. Dla każdej darowizny należy złożyć odrębne deklaracje, przy czym w przypadku I darowizny składacie Państwo deklaracje dla kwot po 50 000 zł, zaś w przypadku II darowizny dla kwot po 100 000 zł.

Finalnie zwolnienie od podatku będzie przysługiwało żonie tylko w jej części w drugiej darowiźnie. W przypadku I darowizny dla żony opodatkowana ona zostanie na zasadach ogólnych dla I grupy, bo przekroczyła termin do zwolnienia. Pan w całości zostanie opodatkowany jak grupa I, czyli żona od I darowizny skorzysta ze zwolnienia od podatku do kwoty 9637 zł, Pan łącznie dla obu darowizn też skorzysta wyłącznie ze zwolnienia od podatku do kwoty 9637 zł (tj. powyżej tej kwoty pozostała kwota podlega opodatkowaniu).

Źródła:

1. Ustawa z dnia 28 lipca 1983 r. o podatku od spadków i darowizn - Dz.U. 1983 nr 45 poz. 207
2. Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gdańsku z 11 grudnia 2019 r., sygn. akt I SA/Gd 1521/19