Odprowadzanie składek od premii

Czy każda premia stanowi podstawę do naliczania składek?

Sytuacja nie jest tak jednoznaczna jak może się wydawać. Od wielu lat toczą się spory, czy każda premia stanowi podstawę do naliczania składek. W pewnym sensie można sprawę sprowadzić do następującego pytania: czy premia jest zawsze składnikiem wynagrodzenia za pracę wypacanego przez pracodawcę? Odpowiedź na to pytanie determinuje kwestię oskładkowania bądź nieoskładkowywania premii. W praktyce spotyka się, według mojej oceny, premie będące składnikiem wynagrodzenia za pracę i premie z nim niezwiązane, występują zatem tak oskładkowane, jak i niepodlegające oskładkowaniu premie. Nie wszyscy zgadzają się jednak z takim podziałem, np. P. Ziółkowski wskazuje, że:

„W przypadku premii jest ona zawsze składnikiem wynagrodzeniowym wprowadzonym przez pracodawcę do systemu wynagrodzeń. Powoduje to, że wypłaca się zgodnie z zasadami przyjętymi przez pracodawcę. (…) Jeżeli premia stanowi składnik wynagrodzenia, to wypłaca się ją zgodnie z zasadami przewidzianymi w przepisach wewnętrznych obowiązujących w danym zakładzie pracy i nalicza od niej podatek i składki ZUS na zasadach wynikających z przepisów odpowiednio ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych i ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych.”

Zobacz też: Opodatkowanie premii

Podstawa wymiaru składek na ubezpieczenie

Rozbieżność opiera się o definicję przychodu ze stosunku pracy w ustawie o podatku dochodowym od osób fizycznych, za który uważa się wszelkiego rodzaju wypłaty pieniężne oraz wartość pieniężną świadczeń w naturze bądź ich ekwiwalenty, bez względu na źródło finansowania tych wypłat i świadczeń, a w szczególności: wynagrodzenia zasadnicze, wynagrodzenia za godziny nadliczbowe, różnego rodzaju dodatki, nagrody, ekwiwalenty za niewykorzystany urlop i wszelkie inne kwoty niezależnie od tego, czy ich wysokość została z góry ustalona, a ponadto świadczenia pieniężne ponoszone za pracownika, jak również wartość innych nieodpłatnych świadczeń lub świadczeń częściowo odpłatnych. Artykuł 4 pkt 9 w zw. z art. 18 ust. 1 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych [Dz.U.2016.963 t.j. ze zm.] odnosi się do przychodu w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych z tytułu: zatrudnienia w ramach stosunku pracy, pracy nakładczej, służby, wykonywania mandatu posła lub senatora, wykonywania pracy w czasie odbywania kary pozbawienia wolności lub tymczasowego aresztowania, pobierania zasiłku dla bezrobotnych, świadczenia integracyjnego i stypendium wypłacanych bezrobotnym oraz stypendium sportowego, a także z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności oraz umowy agencyjnej lub umowy zlecenia, jak również z tytułu współpracy przy tej działalności lub współpracy przy wykonywaniu umowy oraz przychody z działalności wykonywanej osobiście przez osoby należące do składu rad nadzorczych, niezależnie od sposobu ich powoływania. Taki przychód stanowi podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe (Podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie chorobowe oraz ubezpieczenie wypadkowe stanowi podstawa wymiaru składek na ubezpieczenie emerytalne i ubezpieczenia rentowe), a do ustalenia podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie zdrowotne stosuje się przepisy określające podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe.

Dodać także należy dla porządku, że część pracodawców, wykorzystując rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 18 grudnia 1998 r. [Dz.U.2015.2236 t.j. ze zm.] w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe tak określa regulaminy wynagradzania, by jak najwięcej składników nie stanowiło podstawy wymiaru składek.

Niedopełnienie obowiązku opłacania składek

Podstawy takiej nie stanowią zgodnie z § 2 ust. 1 ww. rozporządzenia np. niektóre nagrody jubileuszowe, ekwiwalenty pieniężne za użyte przy wykonywaniu pracy narzędzia, materiały lub sprzęt, będące własnością pracownika, świadczenia finansowane ze środków przeznaczonych na cele socjalne w ramach zakładowego funduszu świadczeń socjalnych.

Teoretycznie możliwa zatem jest sytuacja, że premie nie zostały oskładkowane, bowiem nie podlegały oskładkowaniu. Jeśli składki winny zostać uiszczone, płatnika mogą obciążać tu dodatkowo odsetki, opłata dodatkowa w wysokości do 100% nieopłaconej kwoty składek. Płatnik może również, jeśli np. nie dopełnił obowiązku opłacania składek na ubezpieczenia społeczne w przewidzianym przepisami terminie, zostać ukarany karą grzywny do 5000 złotych na podstawie przepisów o systemie ubezpieczeń społecznych. Niektórzy autorzy wskazują także na normy Kodeksu karnego i art. 218, tj. tzw. złośliwe lub uporczywe naruszanie praw pracownika; zgodnie z § 1a ww. przepisu – każdy kto, wykonując czynności w sprawach z zakresu prawa pracy i ubezpieczeń społecznych, złośliwie lub uporczywie narusza prawa pracownika wynikające ze stosunku pracy lub ubezpieczenia społecznego, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2. Odnośnie zaś pracowników, odpowiedzialność na nich nie ciąży, ale w części, w jakiej ew. składki podlegałyby sfinansowaniu ze środków wypłaconych pracownikowi, pracownik powinien co do zasady zwrócić pracodawcy kwotę odpowiadającą kwocie tych składek.