Wycofanie samochodu wykupionego z leasingu ze spółki jawnej

Podatek VAT

Zacznijmy od podatku VAT. W tym zakresie spółka jawna jest osobnym podatnikiem względem wspólników. Nie występuje tutaj zasada transparentności podatkowej.

Wskażmy, że na mocy art. 7 ust. 2 ustawy VAT „opodatkowaniu podlega również przekazanie nieodpłatnie przez podatnika towarów należących do jego przedsiębiorstwa, w szczególności:

1. przekazanie lub zużycie towarów na cele osobiste podatnika lub jego pracowników, w tym byłych pracowników, wspólników, udziałowców, akcjonariuszy, członków spółdzielni i ich domowników, członków organów stanowiących osób prawnych, członków stowarzyszenia,

2. wszelkie inne darowizny

– jeżeli podatnikowi przysługiwało, w całości lub w części, prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego z tytułu nabycia, importu lub wytworzenia tych towarów lub ich części składowych”.

Jeżeli podatnik nie miał prawa do odliczenia podatku naliczonego, to nieodpłatne przekazanie (w tym także darowizna) tych towarów pozostaje poza zakresem opodatkowania (podatnik nie musi dokonać ich opodatkowania), bez względu na cel, na który zostały one przekazane (darowane).

Jeżeli spółka jawna nie planowała wykupionego samochodu z leasingu wykorzystywać na potrzeby działalności gospodarczej to nie przysługiwało spółce prawo do odliczenia podatku naliczonego. Takie prawo występuje wyłącznie, gdy istnieje związek pomiędzy poniesionym wydatkiem a opodatkowaną działalnością VAT. Skoro spółka jawna nie zamierzała wykupionego pojazdu wykorzystywać na potrzeby firmowe, lecz na cele osobiste wspólników, to nie przysługiwało jej prawo do odliczenia VAT z tytułu wykupu, co w dalszej kolejności prowadzi do wniosku, że późniejsza darowizna na rzecz wspólnika nie podlega opodatkowaniu VAT.

Pismo z dnia 24.11.2017 r., wydane przez dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej, 0111–KDIB3–1.4012.714.2017.1.AB, „Opodatkowanie podatkiem VAT przekazania samochodu na cele osobiste wspólnika”:

„Zatem, jak wynika z przedstawionego we wniosku opisu sprawy, po wykupie przedmiotowego samochodu, Wnioskodawca nie miał zamiaru wykorzystywać go w prowadzonej działalności gospodarczej, a jedynie przeznaczyć go na cele osobiste wspólnika, w związku z tym jego nabycie nie jest związane z czynnościami opodatkowanymi podatkiem VAT. Zatem, w zaistniałej sytuacji, Zainteresowanemu nie przysługiwało prawo do odliczenia podatku naliczonego przy wykupie tego samochodu.

W konsekwencji, przekazanie przez Wnioskodawcę na cele osobiste wspólnika samochodu osobowego, wykupionego z leasingu, nie podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług, stosownie do art. 7 ust. 2 ustawy, bowiem – z uwagi na zamierzone przekazanie na cele osobiste wspólnika – nie przysługiwało Zainteresowanemu prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego z tytułu nabycia (wykupu) tego samochodu”.

Tego rodzaju darowizna (czy wycofanie) nie jest dokumentowane fakturą.

Podatek dochodowy i od darowizny

Bardziej skomplikowana jest sytuacja, jeżeli chodzi o podatek dochodowy i podatek od darowizny.

Po pierwsze wskażmy, że w świetle art. 8 § 1 Kodeksu spółek handlowych spółka osobowa może we własnym imieniu nabywać prawa, w tym własność nieruchomości i inne prawa rzeczowe, zaciągać zobowiązania, pozywać i być pozywana. W myśl art. 22 § 1 Kodeksu spółką jawną jest spółka osobowa, która prowadzi przedsiębiorstwo pod własną firmą, a nie jest inną spółką handlową. Natomiast z definicji zawartej w art. 28 Kodeksu wynika, że majątek spółki to wszelkie mienie wniesione jako wkład lub nabyte przez spółkę w czasie jej istnienia.

Powyższe oznacza, że na gruncie prawa cywilnego oraz handlowego spółka taka posiada zdolność prawną i jest stroną umów cywilnoprawnych. Spółka jawna jest transparentna wyłącznie w ramach prawa podatkowego, a nie prawa cywilnego.

Umowa między spółką a wspólnikiem

Faktycznie zatem w sytuacji, gdy spółka dokona darowizny pojazdu wykupionego z leasingu na rzecz jednego ze wspólników, to stronami umowy darowizny będzie spółka jawna oraz wspólnik.

Z treści art. 1 ust. 1 ustawy o podatku od spadków i darowizn wynika, że określając przedmiot opodatkowania (nieodpłatne nabycie majątku) ustawodawca wprowadził tylko jedno ograniczenie co do zakresu podmiotowego ustawy, a mianowicie objął podatkiem tylko te przypadki, w których następuje nabycie przez osobę fizyczną. Nie wprowadził natomiast żadnych ograniczeń w odniesieniu do podmiotów, które dokonują nieodpłatnego zbycia. W konsekwencji, w przypadku nabycia tytułem darmym, opodatkowaniu podlegają wszystkie dopuszczalne w świetle prawa umowy darowizny, pod warunkiem, że obdarowanym będzie osoba fizyczna. Zatem spółka jawna choć nie posiada osobowości prawnej ma zdolność prawną i zdolność do czynności prawnych, umożliwiającą jej zawarcie prawnie skutecznej umowy darowizny.

W takim przypadku, niezależnie od tego, kto jest członkiem takiej spółki, pomiędzy stronami zachodzi relacja kwalifikująca się do III grupy podatkowej w podatku SD.

Pismo z dnia 15.09.2016 r., wydane przez: Izba Skarbowa w Katowicach, IBPB–2–1/4515–192/16–1/MZ, http://sip.mf.gov.pl:

„Z opisu zdarzenia przyszłego wprost wynika, że właścicielem składników majątkowych, które mają być przedmiotem darowizny jest spółka jawna. Nie można zatem zgodzić się ze stanowiskiem Wnioskodawczyni, iż pomimo przyznania spółce jawnej zdolności prawnej, a więc m.in. zdolności do nabywania praw i zaciągania zobowiązań, majątek spółki jest formą organizacyjnego wyodrębnienia majątku wspólników spółki jawnej, którzy dalej pozostają jego właścicielami. Należy bowiem odróżnić podmiotowość i odrębność majątkową spółki jawnej jako jednostki organizacyjnej nieposiadającej osobowości prawnej od podmiotowości i odrębności majątkowej osoby fizycznej będącej wspólnikiem spółki osobowej. Skoro zatem mamy do czynienia z odrębnymi podmiotami należy mieć na uwadze możliwość zawierania między nimi skutecznych umów cywilnoprawnych np. umowy darowizny.

W świetle powyższej argumentacji planowana umowa darowizny będzie rodziła obowiązek podatkowy w podatku od spadków i darowizn. Powołane przez Wnioskodawczynię zwolnienia z art. 4 ust. 1 pkt 5 oraz art. 4a ustawy o podatku od spadków i darowizn nie będą miały w opisanym przypadku zastosowania, gdyż spółka jawna nie może być zaliczona do wymienionego w tych artykułach kręgu osób najbliższych.

W konsekwencji w przedmiotowej sprawie znajdzie zastosowanie art. 9 ust. 1 pkt 3 ustawy o podatku od spadków i darowizn, zgodnie z którym opodatkowaniu podlega nabycie przez nabywcę od jednej osoby, własności rzeczy i praw majątkowych o czystej wartości przekraczającej kwotę wolną w wysokości 4.902 zł, jeżeli nabywcą jest osoba zaliczona do III grupy podatkowej. Jak również art. 14 ust. 2 ww. ustawy, w myśl którego zaliczenie do grupy podatkowej następuje według osobistego stosunku nabywcy do osoby, od której lub po której zostały nabyte rzeczy i prawa majątkowe oraz art. 14 ust. 3 pkt 3 ww. ustawy, według którego do III grupy podatkowej zalicza się innych nabywców w tym osoby w ogóle ze sobą niespokrewnione. Na Wnioskodawczyni jako na nabywcy będzie ciążył zatem obowiązek podatkowy zgodnie z ogólnymi zasadami określonymi dla nabywców zaliczonych do III grupy podatkowej”.

Darowizna na rzecz wspólnika

W konsekwencji przekazanie przez spółkę jawną wykupionego z leasingu samochodu na rzecz jednego ze wspólników stanowi darowiznę, która podlega opodatkowaniu podatkiem od spadków i darowizn ze strony tegoż wspólnika. Z perspektywy spółki jawnej takie zdarzenie nie podlega opodatkowaniu podatkiem PIT, ponieważ zgodnie z art. 2 ust. 1 pkt 3 ustawy PIT przepisów ustawy o podatku dochodowym nie stosuje się do umów darowizny.

Samochód został wykupiony z leasingu na cele osobiste wspólnika, a nie na potrzeby firmowe spółki, w związku z czym spółka jawna wartości wykupionego auta nie powinna ujmować jako koszt podatkowy. Nie został bowiem zachowany związek przyczynowo-skutkowy pomiędzy poniesionym wydatkiem a działalnością gospodarczą.

Możliwe jest również drugie rozwiązanie polegające na przyjęciu uchwały o wycofaniu samochodu z majątku firmowego spółki na potrzeby prywatne wspólników. Organy podatkowe wskazują, że neutralne podatkowo w zakresie PIT jest wycofanie składnika majątku ze spółki osobowej do majątku prywatnego wspólników.

Pismo z dnia 30.08.2019 r., wydane przez: Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej, 0112–KDIL3–3.4011.245.2019.1.MM, PIT w zakresie skutków podatkowych wycofania samochodu z majątku spółki komandytowej (dotyczy wprawdzie spółki komandytowej, ale w poprzednim stanie prawnym miała ona taki sam status jak spółka jawna, w związku z czym można na zasadzie analogii przyjąć poniższe wyjaśnienia dla spółki jawnej):

„Mając powyższe na uwadze, należy stwierdzić, że wykup samochodu osobowego przez spółkę komandytową po zakończeniu umowy leasingu i nieodpłatne przekazanie go na potrzeby prywatne wspólników oraz darowizna udziału we własności tego samochodu ze spółki z ograniczoną odpowiedzialnością na Wnioskodawcę, nie będzie rodziło dla Wnioskodawcy, jako wspólnika spółki komandytowej, skutków podatkowych w podatku dochodowym od osób fizycznych.

Ponadto należy wskazać, że skoro wykupiony po zakończeniu umowy leasingu operacyjnego samochód osobowy przekazany na cele osobiste Wnioskodawcy nie będzie przez spółkę komandytową oraz Wnioskodawcę wykorzystywany w pozarolniczej działalności gospodarczej i nie zostanie zaliczony do składników majątku tych działalności, wymienionych w art. 14 ust. 2 pkt 1 ww. ustawy, to przychód uzyskany ze sprzedaży tego samochodu nie będzie stanowił dla Wnioskodawcy przychodu z działalności gospodarczej”.

Ponadto organy podatkowe wskazują, że takie wycofanie nie jest równoznaczne z darowizną, co oznacza, że czynność wycofania nie wywoła skutków w podatku SD. Dyrektor Izby Skarbowej w Katowicach w interpretacji indywidualnej z dnia 09.09.2015 r. nr IBPB–2–1/4515–117/15/DP wskazał, że skoro czynność nieodpłatnego przeniesienia przez spółkę osobową nieruchomości wspólnikom na ich cele osobiste będzie umową nienazwaną, przenoszącą własność w następstwie wykonania zobowiązania wynikającego z jednomyślnej uchwały wspólników o wycofaniu nieruchomości i nie przyjmie formy umowy darowizny, to wskazana czynność nie będzie podlegała ustawie o podatku od spadków i darowizn.

Wycofanie samochodu ze spółki

Trzeba jednak podkreślić, że neutralne będzie zdarzenie, gdy wspólnicy podejmą uchwałę o wycofaniu auta na ich potrzeby własne z określeniem, że staną się jej współwłaścicielami w takim stosunku, w jakim uczestniczą w zyskach spółki. W następstwie tej uchwały powinno dojść do zawarcia umowy nienazwanej nieodpłatnego przeniesienia auta na rzecz wspólników spółki. Umowa ta może być zawarta w zwykłej formie pisemnej.

Zatem na skutek wycofania samochodu ze spółki jawnej do majątków osobistych wspólników współwłaścicielami pojazdu będą osoby fizyczne (proporcjonalnie do udziałów w spółce jawnej).

Jeżeli są to osoby z najbliższej rodziny, to dokonanie darowizny będzie zwolnione od podatku na mocy art. 4a ustawy SD. Inną opcją jest nieodpłatne zniesienie współwłasności które również jest zwolnione na mocy art. 4 ust. 1 pkt 15 ustawy SD tylko w przypadku członków najbliższej rodziny. W pozostałym przypadku, gdy ma dojść do zniesienia współwłasności pomiędzy osobami niespokrewnionymi, to podatnik otrzymujący na wyłączną własność samochód będzie zobowiązany do zapłaty podatku SD z tytuły nieodpłatnego zniesienia współwłasności.

W konsekwencji mamy dwie możliwe opcje:

1. Zawarcie umowy darowizny pomiędzy spółką jawną a wspólnikiem – wspólnik otrzymuje pełne prawo własności do pojazdu, ale jest zobowiązany do zapłaty podatku SD.
2. Wycofanie samochodu na mocy uchwały na rzecz każdego wspólnika proporcjonalnie do posiadanego udziału w zyskach (zdarzenie neutralne podatkowo). Następnie wspólnicy dokonują nieodpłatnego zniesienia współwłasności na rzecz jednego wspólnika (neutralne podatkowo, jeżeli wspólnicy są członkami najbliższej rodziny – w innym wypadku wspólnik otrzymujący będzie zobowiązany do zapłaty podatku SD od nieodpłatnego zniesienia współwłasności).