Jak legalnie pracować zdalnie dla zagranicznej firmy? Praca 183 dni w Polsce a podatki

Uniknięcie płacenia podatku przez pracodawcę

Sytuacja według opisu: Jest Pani zatrudniona przez firmę mającą siedzibę w GB. Zatrudnienie jest na podstawie umowy o pracę. Podczas pandemii przebywa Pani w Polsce z rodziną i pracuje zdalnie. Pracę swoją wykonuje Pani prawdopodobnie z wykorzystaniem serwerów pracodawcy położonych w GB. Mąż zatrudnił się w Polsce na podstawie umowy o pracę (jak mniemam – firma z siedzibą w Polsce). Okres przebywania w Polsce to w Pani przypadku prawie 6 miesięcy, co prowadzi do niedalekiego przekroczenia okresu 183 dni przebywania i stania się polskim podatnikiem podatku dochodowego w nieograniczonym zakresie. Pracodawca sugeruje powrót do Anglii z powodu komplikacji podatkowej.

Nie ma takiej opcji, aby Pani pracodawca nie podlegał opodatkowaniu. To zagadnienie nie jest dla Pani istotne. Pani pracodawca płaci własne podatki od swoich zysków i nie mają one związku z podatkami, jakie płaci Pani. Dla Pani jest on tyko płatnikiem podatków (przekaźnikiem). Zaliczki na Pani podatek dochodowy oblicza, potrąca i przekazuje do brytyjskiego fiskusa, a nie polskiego. Pani natomiast rozlicza się z dochodów i podatków w GB w każdym brytyjskim roku podatkowym. Ewentualnie z polskim fiskusem w razie uznania, że jest Pani polskim rezydentem podatkowym ograniczonym lub nieograniczonym.

Dla Pani pracodawcy nie ma znaczenia, gdzie Pani się rozlicza ze swoich dochodów i podatków. On ma siedzibę w GB i tam musi uiścić zaliczki potrącane z Pani wynagrodzenia na poczet Pani podatku. Gdyby miał siedzibę w Polsce, zaliczki przekazywałby do polskiego fiskusa. Istotne jest to, czy Pani będzie podlegała opodatkowaniu w GB oraz Polsce, czy tylko w GB. Pani rezydencja podatkowa oraz jej zakres – zwłaszcza wg prawa polskiego.

Opodatkowanie w Polsce

Problem opodatkowania w Polsce regulują:

• Ustawa z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (PIT);
• Konwencja między Rzecząpospolitą Polską a Zjednoczonym Królestwem Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej w sprawie unikania podwójnego opodatkowania i zapobiegania uchylaniu się od opodatkowania w zakresie podatków od dochodu i od zysków majątkowych, podpisana w Londynie dnia 20 lipca 2006 r. (Konwencja podatkowa);
• Od 1 lipca 2018 r. obowiązuje w Polsce Konwencja wielostronna podatkowa MLI (Multilateral Instrument to Modify Bilateral Tax Treaties), która zmienia dotychczasowe reguły fiskalne dotyczące unikania podwójnego opodatkowania.

Polska ratyfikowała konwencję od 1 lipca 2017 r. Wielka Brytania ratyfikowała ww. konwencję 29 czerwca 2018 r. Z uwagi na przepisy konwencyjne zmiany przepisów w zakresie regulowanym ww. ratyfikacją weszły w życie w Wielkiej Brytanii z dniem 1 października 2018 r. Zatem na pewno byłaby ona stosowana do przychodów z 2020 r. oraz lat następnych.

Konwencja MLI

Skutki stosowania Konwencji MLI w odniesieniu do Konwencji podatkowej mogą ulec zmianie, gdyż Konwencja MLI stanowi dynamiczny instrument i strony mogą w przyszłości częściowo modyfikować swoje stanowisko w zakresie jej stosowania. Celem niniejszego dokumentu jest ułatwienie stosowania Konwencji MLI. Stanowi on wyłącznie materiał informacyjny i pomocniczy, mający na celu udokumentowanie wpływu Konwencji MLI na Konwencję. Niniejszy dokument w żadnym przypadku nie stanowi źródła prawa. Teksty autentyczne Konwencji i Konwencji MLI pozostają jedynymi źródłami prawa.

Dla celów stosowania prawa postanowienia Konwencji MLI muszą być interpretowane równolegle z Konwencją, z uwzględnieniem stanowisk umawiających się państw w zakresie przyjęcia Konwencji MLI.

Obowiązek podatkowy obywateli Polski

Według prawa polskiego zasadą generalną jest to, iż obywatele polscy, jeżeli mają miejsce zamieszkania na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, podlegają obowiązkowi podatkowemu od całości swoich dochodów (przychodów) bez względu na miejsce położenia źródeł przychodów (nieograniczony obowiązek podatkowy) – przy czym za osobę mającą miejsce zamieszkania na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej uważa się osobę fizyczną, która:

• posiada na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej centrum interesów osobistych lub gospodarczych (ośrodek interesów życiowych) lub
• przebywa na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej dłużej niż 183 dni w roku podatkowym (polskim).

Ustawodawca zatem wymaga spełnienia tylko jednego z powyższych warunków, by w Polsce podlegać nieograniczonemu obowiązkowi podatkowemu.

Przebywanie za granicą a podatek

Osoby fizyczne, jeżeli nie mają na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej miejsca zamieszkania, tzn. nie spełniają ani jednego z powyżej wymienionych warunków, podlegają obowiązkowi podatkowemu tylko od dochodów (przychodów) osiąganych na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej (ograniczony obowiązek podatkowy), a za takie dochody (przychody) uznaje się w szczególności dochody (przychody) z:

• pracy wykonywanej na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej na podstawie stosunku służbowego, stosunku pracy, pracy nakładczej oraz spółdzielczego stosunku pracy, bez względu na miejsce wypłaty wynagrodzenia;
• działalności wykonywanej osobiście na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, bez względu na miejsce wypłaty wynagrodzenia;
• działalności gospodarczej prowadzonej na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej;
• położonej na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej nieruchomości, w tym ze sprzedaży takiej nieruchomości

– powyższe zasady stosuje się z uwzględnieniem umów w sprawie unikania podwójnego opodatkowania, których stroną jest Rzeczpospolita Polska.

Biorąc pod uwagę twierdzenie o czasowej zmianie miejsca zamieszkania z GB na Polskę oraz dodatkowe okoliczności, uznać można, że przynajmniej do owych 183 dni będziemy mieli do czynienia z ograniczonym obowiązkiem podatkowym w Polsce od dochodów uzyskiwanych ze źródeł położonych w Polsce. Po okresie 183 dni na terenie Polski stanie się Pani polskim rezydentem podatkowym w nieograniczonym zakresie. Ponieważ Pani zamiarem jest pobyt do 183 dni w roku podatkowym na terenie RP, nie będzie Pani polskim rezydentem podatkowym w nieograniczonym zakresie z tytułu czasu pobytu.

Konwencja podatkowa

Artykuł 4 Konwencji podatkowej – Miejsce zamieszkania dla celów podatkowych

„1. W rozumieniu niniejszej Konwencji, określenie »osoba mająca miejsce zamieszkania lub siedzibę w Umawiającym się Państwie« oznacza każdą osobę, która według prawa tego Państwa podlega tam opodatkowaniu, z uwagi na jej miejsce zamieszkania, miejsce stałego pobytu, siedzibę zarządu, miejsce utworzenia albo inne kryterium o podobnym charakterze, i obejmuje również to Państwo oraz jakąkolwiek jego jednostkę terytorialną lub organ lokalny. Jednakże określenie to nie obejmuje osoby, która podlega opodatkowaniu w tym Państwie tylko dlatego, że osiąga ona dochód lub zyski majątkowe ze źródeł w nim położonych.

2. Jeżeli stosownie do postanowień ustępu 1 niniejszego artykułu osoba fizyczna ma miejsce zamieszkania w obu Umawiających się Państwach, wówczas jej status określa się zgodnie z następującymi zasadami:

a) osobę uważa się za mającą miejsce zamieszkania tylko w tym Umawiającym się Państwie, w którym ma ona stałe miejsce zamieszkania; jeżeli ma ona stałe miejsce zamieszkania w obu Państwach, wówczas uważa się ją za mającą miejsce zamieszkania tylko w tym Państwie, z którym ma ściślejsze powiązania osobiste i gospodarcze (ośrodek interesów życiowych);

b) jeżeli nie można ustalić, w którym Państwie osoba ma ośrodek interesów życiowych, albo jeżeli nie posiada ona stałego miejsca zamieszkania w żadnym z Państw, to uważa się ją za mającą miejsce zamieszkania tylko w tym Państwie, w którym zwykle przebywa;

c) jeżeli przebywa ona zazwyczaj w obu Umawiających się Państwach lub nie przebywa zazwyczaj w żadnym z nich, to uważa się ją za mającą miejsce zamieszkania tylko w tym Państwie, którego jest obywatelem;

d) jeżeli osoba jest obywatelem obydwu Umawiających się Państw lub nie jest obywatelem żadnego z nich, to właściwe organy Umawiających się Państw rozstrzygną tę sprawę w drodze wzajemnego porozumienia”.

W tym miejscu należy wskazać, że osoby przebywające w Polsce poniżej 183 dni, ale posiadające tu swoje centrum interesów życiowych powinny dokonywać w Polsce rozliczenia rocznego podatkowego wg prawa polskiego, niezależnie do rozliczeń zagranicznych.

Uznanie osoby za mającą miejsce zamieszkania w Polsce

Pierwszy warunek pozwalający na uznanie osoby za mającą miejsce zamieszkania na terytorium RP przepis wskazuje posiadanie centrum interesów osobistych lub gospodarczych (ośrodek interesów życiowych). Przesłanka ta została skonstruowana w bardzo szeroki sposób, jeśli chodzi o zakreśloną grupę osób, które na potrzeby podatku dochodowego od osób fizycznych posiadają w Polsce ośrodek interesów życiowych. Wynikać może to z użycia w powołanym powyżej przepisie spójnika „lub” w sformułowaniu „centrum interesów osobistych lub gospodarczych” dla doprecyzowania kiedy uznaje się daną osobę za mającą miejsce zamieszkania na terytorium RP. Tym samym określona osoba, która ma ścisłe powiązania biznesowe czy też gospodarcze w Polsce, a całą rodzinę i znajomych w innym państwie, może w takiej sytuacji podlegać opodatkowaniu w Polsce od całości swoich dochodów.

Za osobę mającą miejsce zamieszkania na terytorium Rzeczypospolitej uważa się również osobę fizyczną, która przebywa na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej dłużej niż 183 dni w roku podatkowym. W świetle art. 3 ust. 1a ww. ustawy „analizowany warunek stanowi samodzielną podstawę do uznawania określonej kategorii osób za rezydentów, niezależną od omówionego powyżej posiadania na terytorium RP centrum interesów życiowych”.

Ustalenie miejsca zamieszkania podatnika decyduje o zakresie ciążącego na nim obowiązku podatkowego. Inaczej mówiąc, od miejsca zamieszkania zależy, czy podatnik podlega nieograniczonemu, czy ograniczonemu obowiązkowi podatkowemu w Polsce. Nieograniczonym obowiązkiem podatkowym objęci są podatnicy, którzy w Polsce mają miejsce zamieszkania. Podlegają oni obowiązkowi podatkowemu od całości swoich dochodów (przychodów) bez względu na miejsce położenia źródeł przychodów. Natomiast jeśli podatnik będzie miał miejsce zamieszkania za granicą, to w Polsce będzie płacił podatek tylko od dochodów (przychodów) uzyskanych w danym roku podatkowym w Polsce (ograniczony obowiązek podatkowy).

Pobyt krótszy niż 183 dni – zatem teoretycznie nie będzie Pani miała w Polsce miejsca zamieszkania. Źródło Pani dochodu znajduje się poza terenem RP. Nie będzie Pani ograniczonym rezydentem podatkowym w Polsce. Zatem przy pobycie w Polsce poniżej 183 dni w roku kalendarzowym formalnie z tego powodu nie powstanie po Pani stronie obowiązek podatkowy w Polsce. Ale ocena, że ma Pani w Polsce swoje centrum interesów życiowych, doprowadziłaby do opodatkowania w Polsce wszelkich Pani dochodów.

Unikanie podwójnego opodatkowania

Konwencja MLI zmieniła metodę unikania podwójnego opodatkowania – z metody wyłączenia (zwolnienia) z progresją na metodę odliczenia (zaliczenia) proporcjonalnego. Metoda ta polega na tym, że w Polsce podatek zapłacony za granicą podlega odliczeniu od podatku obliczonego od łącznych dochodów uzyskanych w roku podatkowym (w Polsce i w GB), ale tylko do wysokości podatku przypadającego na dochód uzyskany za granicą. Metoda odliczenia proporcjonalnego obowiązuje również w przypadku podatnika, który mając miejsce zamieszkania w Polsce, uzyskiwał wyłącznie dochody z tytułu działalności wykonywanej poza terytorium Polski lub ze źródeł przychodów znajdujących się poza terytorium Polski.

Rozliczanie zagranicznych dochodów zgodnie z metodą proporcjonalnego zaliczenia oznacza obowiązek złożenia w Polsce zeznania podatkowego, w którym należy wykazać dochody z pracy za granicą. Obowiązek ten wystąpi bez względu na to, czy oprócz dochodów z zagranicy podatnik uzyskał inne dochody podlegające opodatkowaniu w Polsce.

Samozatrudnienie a podatek

Samozatrudnienie – czyli założenie firmy (działalności gospodarczej) w Polsce – zmieniłoby Pani status z pracownika na przedsiębiorcę. Byłaby Pani samodzielnym podatnikiem w zakresie podatku dochodowego. Wynagrodzenie, jakie Pani otrzymywałaby z kontraktu, obejmowałoby potencjalne zaliczki. Byłoby w kwocie brutto, a nie netto (po opodatkowaniu). Samodzielnie musiałaby Pani opłacać składki na ubezpieczenie społeczne i zdrowotne w Polsce (przy siedzibie firmy w Polsce). Ich kwota oczywiście powinna znaleźć się w wynagrodzeniu. Dla Pani kontrahenta Pani wynagrodzenie byłoby kosztem. Firma brytyjska nie musiałaby opłacać za Panią ubezpieczenia ani zaliczek na podatek dochodowy. Samodzielnie rozliczałaby Pani podatki od swoich przychodów w ramach działalności gospodarczej.

Umowa o pracę a obowiązek podatkowy

W przypadku pozostania na umowie o pracę Pani pracodawca nadal będzie robił to samo co dotychczas, na podstawie prawa brytyjskiego, nie będzie miał żadnych zobowiązań wg prawa polskiego. Natomiast Pani będzie musiała dokonać rozliczenia w skali roku w GB wg prawa brytyjskiego oraz ewentualnie dokonać rozliczenia w skali roku w Polsce GB wg prawa polskiego, przy uwzględnieniu zasad wynikających z umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania.

Źródła:

1. Ustawa z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych - Dz.U. 1991 nr 80 poz. 350