Autor: Marcin Sądej
W 2010 r. otrzymałem darowiznę w postaci mieszkania od mojej matki. Darowiznę zgłosiłem w urzędzie skarbowym. W 2015 r. mieszkanie to sprzedałem. Rok później (za pieniądze uzyskane z tej sprzedaży) kupiłem wraz z żoną inne mieszkanie. Niestety nie złożyłem PIT-39 za 2015 r. Co mam teraz zrobić i jakie konsekwencje grożą za brak złożenia deklaracji PIT?
Zgodnie z art. 10 ust. 1 pkt 8 ustawy PIT opodatkowaniu podlega odpłatne zbycie nieruchomości, jeżeli zostało dokonane w ciągu 5 lat, licząc od końca roku kalendarzowego, w którym miała miejsce sprzedaż. Przy czym przez pojęcie nabycia nieruchomości trzeba rozumieć nie tylko zakup, ale także otrzymanie w drodze spadku lub darowizny.
Skoro zatem mieszkanie otrzymał Pan w 2010 r. na mocy umowy darowizny i sprzedał w 2015 r. to taka sprzedaż mieści się w okresie opodatkowania, co oznacza, że powstało zobowiązanie do zapłaty podatku dochodowego.
Trzeba jednak pamiętać, że nie zawsze powstanie konieczność zapłaty podatku, ponieważ podatnicy mają możliwość skorzystania ze zwolnienia od podatku, o którym mowa w art. 21 ust. 1 pkt 131 ustawy PIT. Przepis ten podaje, że jeżeli cały przychód uzyskany ze sprzedaży nieruchomości został przeznaczony na własne cele mieszkaniowe to podatek od sprzedaży nie wystąpi. Wydatkowanie musi nastąpić w ciągu 2 lat, licząc od końca roku kalendarzowego, w którym miała miejsce sprzedaż.
Zobacz też: Kara za niezłożenie deklaracji podatku od nieruchomości
Przez wydatki na własne cele mieszkaniowe rozumie się m.in. zakup innej nieruchomości lub udziały w takiej nieruchomości. Trzeba jednak bardzo wyraźnie podkreślić, że wydatkowanie musi dotyczyć nieruchomości, w której podatnik rzeczywiście mieszka. Oznacza to, że prawa do zwolnienia nie daje zakup nieruchomości dla innego członka rodziny albo zakup nieruchomości, w której podatnik nie mieszka. W rezultacie, jeżeli chce Pan z tego zwolnienia skorzystać to musi Pan wykazać, że faktycznie i rzeczywiście w tym zakupionym w 2016 r. lokalu Pan mieszka, tzn. mieszkanie to pełni dla Pana funkcję dachu nad głową.
Na marginesie dodam, że przez własne cele mieszkaniowe rozumie się także wydatek na spłatę kredytu zaciągniętego na zakup nieruchomości, ale tylko i wyłącznie, jeżeli kredyt został zaciągnięty przed sprzedażą nieruchomości. W rezultacie, jeżeli środki uzyskane ze sprzedaży mieszkania zostały przeznaczone na spłatę kredytu zaciągniętego po sprzedaży mieszkania to tego rodzaju wydatek nie daje prawa do skorzystania ze zwolnienia od podatku.
Jeżeli w oparciu o stan faktyczny uzna Pan, że Pana sytuacja kwalifikuje się do zwolnienia od podatku to mimo wszystko należy złożyć zaległe zeznanie PIT-39, ponieważ na tym formularzu wykazuje się kwotę wydatkowaną na własne cele mieszkaniowe, które dają prawo do zwolnienia od podatku na mocy art. 21 ust. 1 pkt 131 ustawy PIT.
Jeżeli natomiast w Pana sprawie nie ma podstaw do zastosowania wspomnianego zwolnienia od podatku również zależy złożyć zaległy PIT-39 wraz z wykazanym podatkiem do zapłaty. Stawka podatku wynosi 19% dochodu. W tej sytuacji powstanie także konieczność zapłaty zaległych odsetek liczonych od dnia, w którym zeznanie powinno zostać złożone, czyli od 30 kwietnia 2016 r.
Ponadto niezłożenie zeznania oraz niezapłacenie podatku w terminie powoduje powstanie odpowiedzialności karnoskarbowej. Zgodnie bowiem z art. 54 § 1 K.k.s. podatnik, który uchylając się od opodatkowania, nie ujawnia właściwemu organowi przedmiotu lub podstawy opodatkowania lub nie składa deklaracji, przez co naraża podatek na uszczuplenie podlega karze grzywny do 720 stawek dziennych albo karze pozbawienia wolności, albo obu tym karom łącznie.
Jednakże odpowiedzialności karnoskarbowej można uniknąć, składając do urzędu skarbowego czynny żal. Trzeba jednak pamiętać, że warunkiem koniecznym skuteczności czynnego żalu jest złożenie zaległego zeznania podatkowego PIT-39 oraz zapłata podatku wraz z odsetkami (jeżeli w sprawie okaże się, że nie ma podstaw do zastosowania zwolnienia). Ponadto proszę mieć na uwadze, że czynny żal jest bezskuteczny w sytuacji, gdy organ podatkowy rozpocznie postępowanie w sprawie z własnej inicjatywy. W rezultacie w momencie kiedy US wezwie Pana do złożenia wyjaśnień na okoliczność braku złożenia PIT-39 za 2015 r. to czynny żal nie będzie mógł zostać zastosowany.
Podsumowując powyższe, pierwszą czynnością, którą powinien Pan wykonać w sprawie to ustalenie, czy przysługuje Panu zwolnienie od podatku, o którym mowa w art. 21 ust. 1 pkt 131 ustawy PIT. Trzeba odpowiedzieć na pytania: Czy całość środków ze sprzedaży została przeznaczona na zakup nowego mieszkania? Czy jest Pan właścicielem lub współwłaścicielem tego mieszkania? Czy w tym mieszkaniu rzeczywiście Pan mieszka i pełni ono dla Pana funkcję dachu nad głową?
Marek sprzedał w 2021 r. mieszkanie odziedziczone po ojcu, a uzyskane środki przeznaczył na zakup nowego lokalu, w którym rzeczywiście zamieszkał. Niestety nie złożył PIT-39. Gdy po dwóch latach urząd skarbowy go wezwał, musiał złożyć wyjaśnienia i zaległe zeznanie. Na szczęście skorzystał ze zwolnienia, bo środki wydał zgodnie z celem mieszkaniowym, ale i tak zapłacił odsetki oraz musiał złożyć czynny żal, by uniknąć kary.
Anna otrzymała w darowiźnie mieszkanie od babci w 2017 r., a sprzedała je w 2020 r. Uzyskane pieniądze przeznaczyła na wkład własny do kredytu na nowy dom, zaciągniętego kilka miesięcy po sprzedaży. Nie złożyła PIT-39, myśląc, że nie musi. Po kontroli skarbowej dowiedziała się, że spłata kredytu zaciągniętego po sprzedaży nie daje prawa do ulgi. Musiała zapłacić 19% podatku od dochodu, odsetki oraz złożyć czynny żal, by uniknąć grzywny.
Tomasz i jego żona sprzedali wspólnie mieszkanie w 2018 r. i kupili nowe lokum za całą uzyskaną kwotę. Tomasz jednak zapomniał złożyć PIT-39, choć jego żona zrobiła to prawidłowo. Po roku Tomasz sam zorientował się w błędzie, złożył zaległy PIT-39 oraz czynny żal. Dzięki temu nie poniósł dodatkowych sankcji, ale musiał zapłacić odsetki za zwłokę, bo ulga przysługiwała tylko wtedy, gdy formalności były dopełnione.
Brak złożenia deklaracji PIT-39, nawet jeśli podatnik nie musi finalnie płacić podatku dzięki zwolnieniu z tytułu przeznaczenia środków na cele mieszkaniowe, może skutkować poważnymi konsekwencjami — od konieczności zapłaty odsetek po odpowiedzialność karnoskarbową. Kluczowe jest nie tylko to, czy pieniądze zostały właściwie wydane, ale również to, czy podatnik dopełnił obowiązku formalnego złożenia zeznania. W przypadku uchybienia warto działać jak najszybciej, składając zaległy PIT oraz czynny żal, zanim urząd skarbowy sam podejmie działania.
Potrzebujesz pomocy w sprawach podatkowych lub masz wątpliwości związane z deklaracją PIT-39? Skorzystaj z naszych porad prawnych online. Doświadczeni prawnicy odpowiedzą na Twoje pytania, przeanalizują Twoją sytuację i wskażą najbezpieczniejsze rozwiązanie. Poradę możesz uzyskać szybko, wygodnie i bez wychodzenia z domu – wystarczy, że opiszesz swoją sprawę na naszej stronie.
1. Ustawa z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych - Dz.U. 1991 nr 80 poz. 350
Nie znalazłeś odpowiedzi na swoje pytania? Opisz nam swoją spawę wypełniając formularz poniżej ▼▼▼ Zadanie pytania do niczego nie zobowiązuje.
Zapytaj prawnika - porady prawne online
Indywidualne Porady Prawne
Zapytaj prawnika