Pieniądze przekazane dziecku na studia - co z podatkiem?

Czy środki przekazywane dziecku to darowizna?

Otrzymane darowizny podlegają opodatkowaniu podatkiem od spadków i darowizn. Na podstawie bowiem art. 1 ust. 1 pkt 2 ustawy o podatku od spadków i darowizn –opodatkowaniu podatkiem od spadków i darowizn podlega nabycie przez osoby fizyczne własności rzeczy znajdujących się na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub praw majątkowych wykonywanych na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej tytułem darowizny.

Nie zawsze jednak otrzymywane nieodpłatnie środki pieniężne mają charakter darowizn. Przykładowo, nie uważa się za przekazywanie darowizn przekazywania środków pieniężnych tytułem realizacji obowiązku alimentacyjnego wynikającego z przepisów Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego (K.r.o.).

Zgodnie z art. 128 K.r.o. obowiązek dostarczania środków utrzymania, a w miarę potrzeby także środków wychowania (obowiązek alimentacyjny) obciąża krewnych w linii prostej oraz rodzeństwo.

Środki pieniężne przekazane córce tytułem realizacji obowiązku alimentacyjnego

W myśl art. 133 § 1 K.r.o. – rodzice obowiązani są do świadczeń alimentacyjnych względem dziecka, które nie jest jeszcze w stanie utrzymać się samodzielnie, chyba że dochody z majątku dziecka wystarczają na pokrycie kosztów jego utrzymania i wychowania.

W wyroku NSA we Wrocławiu z 21 maja 1997 r., sygn. ISA/Wr 646/96, czytamy, że: „zakres świadczeń alimentacyjnych należnych dziecku od rodziców z tytułu obowiązku alimentacyjnego obejmuje także wydatki o charakterze naukowym i oświatowo-wychowawczym, a więc między innymi środki na uzyskanie wykształcenia średniego i studiów wyższych”.

Skoro zatem środki pieniężne przekazane zostały córce tytułem realizacji obowiązku alimentacyjnego, nie jest to darowizna ani żaden inny tytuł wymieniony w art. 1 ustawy o podatku od spadków i darowizn, zatem w takiej sytuacji nie występuje obowiązek podatkowy w podatku od spadków i darowizn. Otrzymywane więc przez córkę środki pieniężne nie podlegają opodatkowaniu tym podatkiem.

Potwierdzenie powyższej tezy znajduje się w interpretacji indywidualnej Dyrektora Izby Skarbowej w Katowicach z dnia 22 września 2016 r. (nr 2461-IBPB-2-1.4515.243.2016.2.HK).

Warto również zacytować treść interpretacji indywidualnej Dyrektora Izby Skarbowej w Warszawie z dnia 9 maja 2016 r., nr IPPB2/4515-45/16-4/MZ:

„Ustawa o PSD w części dotyczącej przedmiotu opodatkowania nie przewiduje opodatkowania świadczeń o charakterze alimentacyjnym. Wnioskodawczyni nie zawarła także umów darowizn z rodzicami w rozumieniu art. 888 i art. 890 Kodeksu cywilnego, nie było także takiej woli ze strony rodziców. Brak jest takich umów, więc Wnioskodawczyni nie może wskazać zgodnie z wezwaniem dat ich zawarcia.

Obowiązek alimentacyjny względem dziecka jeżeli nie jest ono w stanie utrzymać się samodzielnie

Tymczasem stosownie do art. 133 ustawy z dnia 25 lutego 1964 r. – Kodeks rodzinny i opiekuńczy (tekst jedn.: Dz. U. z 2015 r. poz. 583 z późn. zm. dalej: k.r.o.) – na rodzicach ciąży obowiązek alimentacyjny względem dziecka, jeżeli nie jest ono w stanie utrzymać się samodzielnie, a dochody z majątku dziecka nie wystarczają na pokrycie kosztów jego utrzymania i wychowania lub dziecko jest wprawdzie w stanie utrzymać się samodzielnie, ale znajduje się w niedostatku. Rodzice dokonali takich przelewów pieniężnych, ponieważ tak rozumieli swój obowiązek.

Odnosząc powyższe regulacje prawne na grunt opisanej sytuacji faktycznej stwierdzić należy, że kwoty jakie Wnioskodawczyni otrzymała, spełniają funkcję świadczeń rodziców w stosunku do dzieci, które się uczą.

Kodeks Rodzinny i Opiekuńczy stanowi, że oboje rodzice obowiązani są, każdy według swych sił oraz swych możliwości zarobkowych i majątkowych, przyczyniać się do zaspokajania potrzeb rodziny, którą przez swój związek założyli. Zadośćuczynienie temu obowiązkowi może polegać na osobistych staraniach o wychowanie dzieci i na pracy we wspólnym gospodarstwie domowym (Art. 27 k.r.o.). Potrzeby rodziny to wspólne potrzeby całej grupy rodzinnej (np. mieszkanie) i potrzeby indywidualne jej członków (np. ubranie, wyżywienie, podręczniki). Celem spoczywającego na małżonkach obowiązku jest więc zapewnienie środków materialnych umożliwiających prawidłowe funkcjonowania rodziny jako całości, a także zaspokojenie uzasadnionych (z uwagi np. na wiek, stan zdrowia, zainteresowania) potrzeb poszczególnych jej członków, przy zachowaniu zasady równej stopy życiowej członków rodziny.

Zakres świadczeń alimentacyjnych należnych dziecku od rodziców z tytułu obowiązku alimentacyjnego

Rodzice mogą uchylić się od świadczeń alimentacyjnych względem dziecka pełnoletniego, jedynie wówczas jeżeli są one połączone z nadmiernym dla nich uszczerbkiem lub jeśli dziecko nie dokłada starań w celu uzyskania możności samodzielnego utrzymania się (Art. 133 § 3 k.r.o.). W opisanej sytuacji rodzice nie uchylali się od świadczenia, bo nie było ono nadmierne, a podejmowanie studiów nie świadczy o tym, że dziecko unika możliwości samodzielnego utrzymania.

Zakres świadczeń alimentacyjnych zależy od usprawiedliwionych potrzeb uprawnionego oraz od zarobkowych i majątkowych możliwości zobowiązanego.

Zakres świadczeń alimentacyjnych należnych dziecku od rodziców z tytułu obowiązku alimentacyjnego obejmuje także wydatki o charakterze naukowym i oświatowo-wychowawczym, a więc między innymi środki na uzyskanie wykształcenia średniego i studiów wyższych (zob. wyrok NSA – we Wrocławiu z 21 maja 1997 r., sygn. ISA/Wr 646/96).

W sytuacji, gdy dziecko nie jest samodzielne ekonomicznie, kwoty pieniężne przekazane przez rodzica na dziecko pozostające na utrzymaniu rodzica w związku z nauką dziecka, nie stanowią darowizny, lecz są jedynie wykonaniem obowiązku alimentacyjnego.

Świadczenia majątkowe na rzecz dziecka

Wywiązując się z obowiązku alimentacji, rodzice dokonują więc wielu świadczeń majątkowych (np. na odzież, edukację, książki, żywność) na rzecz dzieci, często też pełnoletnich, małżeńskich i pozamałżeńskich. Jednak nie są to darowizny. Przez umowę darowizny bowiem darczyńca, zgodnie ze swoją wolą i bez istnienia jakiegokolwiek obowiązku prawnego, nieodpłatnie obdarowuje inną osobę. Skoro zaś obowiązek alimentacyjny jest przewidziany w Kodeksie rodzinnym i opiekuńczym, to jego wykonanie nie może być dobrowolną darowizną. Wobec powyższego są to świadczenia alimentacyjne, które pozostają poza zakresem podatku PSD. Świadczenia alimentacyjne nie są wymienione w art. 1 ustawy o PSD, pozostają poza zakresem opodatkowania tym podatkiem, Wnioskodawczyni nie zawarła umów darowizny z rodzicami wobec tego nie ma podstaw prawnych do opodatkowania dokonanych przelewów PSD.”

W świetle powyższego przekazane córce środki na utrzymanie na studiach stanowiły realizację obowiązku alimentacyjnego, a nie darowiznę. W rezultacie otrzymanie tych środków nie podlega opodatkowaniu podatkiem od spadków i darowizn, ani też żadnym innym podatkiem.

Zgodnie z art. 21 ust. 1 pkt. 127 ustawy PIT – wolne od podatku są alimenty na rzecz dzieci, które nie ukończyły 25 roku życia (a więc również w czasie studiów), oraz dzieci bez względu na wiek, które zgodnie z odrębnymi przepisami otrzymują zasiłek (dodatek) pielęgnacyjny lub rentę socjalną. Spełnienie obowiązku alimentacyjnego nie wymaga sporządzenia umowy. Kodeks rodzinny i opiekuńczy nie wprowadza takiego obowiązku.