Sprzedaż nieruchomości ze spadku i niezgłoszenie tego do urzędu skarbowego

Warunki zwolnienia z podatku nabycia spadku po mężu o ojcu

Nabycie spadku stanowi czynność podlegającą opodatkowaniu podatkiem od spadków i darowizn. Spadek nabywa się w dacie śmierci spadkodawcy i to w tej dacie przechodzi prawo własności na spadkobierców (art. 922 K.c.). Ewentualne późniejsze zbycie przedmiotów nabytych w spadku w żaden sposób nie niweluje czy też nie wymazuje faktu spadkobrania. Ma to zastosowanie zarówno w sferze praw cywilnych, jak i w sferze praw podatkowych.

W przypadku nabycia spadku istnieje możliwość skorzystania z całkowitego zwolnienia od podatku. Zgodnie z art. 4a ust. 1 pkt 1 ustawy SD – warunkiem jest zgłoszenie informacji SD-Z2 do urzędu skarbowego w terminie 6 miesięcy, licząc od dnia uprawomocnienia się postanowienia sądu o nabyciu spadku lub od dnia zarejestrowania aktu poświadczenia dziedziczenia (ust. 1a ustawy). Jeżeli termin został przekroczony, to nie ma możliwości jego przywrócenia, a niezależnie od okoliczności powodujących uchybienie terminu spadkobierca traci bezpowrotnie prawo do skorzystania ze zwolnienia od podatku.

„Przyjmuje się, że termin 6 miesięcy do złożenia zgłoszenia podmiotowego zwolnienia od podatku od spadków i darowizn jest terminem prawa materialnego. O takim jego charakterze przesądza nie tylko fakt, że został on określony w przepisach prawa materialnego, ale też i skutki, które wywołuje jego niezachowanie, określone w ust. 3 art. 4a u.p.s.d. Oznacza to, że bezskuteczny upływ terminu (niezłożenie) powoduje, iż nie podlega on przywróceniu, lecz powoduje utratę zwolnienia podmiotowego i opodatkowanie uprawnionego na zasadach określonych dla nabywców zaliczonych do I grupy podatkowej.” [Wyrok NSA z 12.04.2017 r., II FSK 631/15]

Deklaracja SD-3 wraz z czynnym żalem i zapłata podatku od spadku

W takim przypadku opodatkowanie ma miejsce na zasadach ogólnych (art. 4a ust. 3 ustawy SD). Spadkobiercy mają obowiązek złożenia deklaracji SD-3 (najlepiej od razu z czynnym żalem), na podstawie której naczelnik US wyda decyzję ustalającą wysokość podatku od nabycia spadku (w zależności od wartości nabytego spadku według stawki 3%, 5% lub 7%). Termin płatności podatku to 14 dni, licząc od dnia otrzymania decyzji.

Jak wskazaliśmy na wstępie, obowiązek podatkowy w zakresie nabycia spadku jest niezależny od tego, co następnie stało się z przedmiotami nabytymi w spadku. Pierwszą czynnością jest nabycie spadku, a dopiero kolejną czynnością jest zbycie. W konsekwencji zbycie składnika wchodzącego w skład masy spadkowej nie powoduje wygaśnięcia obowiązku podatkowego w zakresie nabycia spadku w podatku od spadków i darowizn.

Opodatkowanie zbycia nieruchomości ze spadku przed upływem 5 lat

Jeżeli chodzi o sprzedaż nieruchomości nabytej w spadku, to zgodnie z art. 10 ust. 1 pkt 8 ustawy PIT – opodatkowaniu podlega odpłatne zbycie nieruchomości, jeżeli zostało dokonane w ciągu 5 lat, licząc od końca roku kalendarzowego, w którym nastąpiło nabycie. Przez nabycie rozumie się nie tylko nabycie w drodze kupna, ale również nabycie w drodze darowizny czy dziedziczenia.

Przepis ten formułuje generalną zasadę, że odpłatne zbycie nieruchomości, jej części, udziału w nieruchomości lub prawa przed upływem 5 lat, licząc od końca roku kalendarzowego, w którym nastąpiło nabycie lub wybudowanie skutkuje powstaniem przychodu. Tym samym, jeżeli odpłatne zbycie nieruchomości, jej części lub udziału w nieruchomości nastąpiło po upływie 5 lat, licząc od końca roku kalendarzowego, w którym nastąpiło nabycie, nie jest źródłem przychodu w rozumieniu art. 10 ust. 1 pkt 8 tej ustawy, a kwota uzyskana ze sprzedaży nieruchomości, jej części lub udziału w nieruchomości nie podlega opodatkowaniu.

Korzystna zmiana w prawie od 1 stycznia 2019 r.

Ustawą z dnia 23 października 2018 r. o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2018 r., poz. 2159) dodano art. 10 ust. 5, który stosuje się do dochodów (przychodów) uzyskanych od dnia 1 stycznia 2019 r.

Zgodnie z art. 10 ust. 5 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych – w przypadku odpłatnego zbycia, nabytych w drodze spadku, nieruchomości lub praw majątkowych, określonych w ust. 1 pkt 8 lit. a-c, okres, o którym mowa w tym przepisie, liczy się od końca roku kalendarzowego, w którym nastąpiło nabycie lub wybudowanie tej nieruchomości lub nabycie prawa majątkowego przez spadkodawcę.

Wobec powyższego, w przypadku odpłatnego zbycia nabytych w spadku nieruchomości istotne znaczenie ma ustalenie daty nabycia tych nieruchomości przez spadkodawcę.

Zgodnie z art. 16 ustawy zmieniającej przepisy ustaw zmienianych w art. 1-3, w brzmieniu nadanym niniejszą ustawą, stosuje się do dochodów (przychodów) uzyskanych od dnia 1 stycznia 2019 r.

Opodatkowania sprzedaży nieruchomości podatkiem PIT

W zakresie opodatkowania sprzedaży nieruchomości podatkiem PIT kluczowe jest zatem ustalenie, kiedy zmarły mąż (ojciec) nabył nieruchomość. Jeżeli od końca roku kalendarzowego, w którym spadkodawca stał się właścicielem nieruchomości, upłynęło 5 lat, to sprzedaż nie podlega opodatkowaniu PIT i nie ma potrzeby wykazywania takiego przychodu w żadnej deklaracji podatkowej.

Podkreślmy raz jeszcze, że nawet brak podatku PIT z tytułu sprzedaży nieruchomości nie zwalnia z konieczności rozliczenia podatku od nabycia spadku.

Abstrahując od powyższego, dziwi cała sytuacja w kontekście art. 19 ust. 6 ustawy SD, który to podaje, że jeżeli przedmiotem aktu notarialnego, który ma być sporządzony, lub dokumentu, co do którego notariusz ma uwierzytelnić podpis, ma być zbycie praw do spadku albo zbycie lub obciążenie rzeczy lub praw majątkowych uzyskanych tytułem spadku notariusz może dokonać tych czynności tylko za uprzednią pisemną zgodą naczelnika urzędu skarbowego albo po przedstawieniu zaświadczenia wydanego przez naczelnika urzędu skarbowego potwierdzającego, że nabycie jest zwolnione od podatku, że należny podatek został zapłacony albo zobowiązanie podatkowe wygasło wskutek przedawnienia.

W konsekwencji sprzedaż nieruchomości dokonana w formie aktu notarialnego może zostać dokonana wyłącznie po uprzednim przedstawieniu o notariusza zaświadczenia z US, że podatek od nabycia spadku został rozliczony. Jest to ustawowy warunek sprzedaży. Dziwi zatem, w jaki sposób doszło do sprzedaży nieruchomości u notariusza, skoro nie rozliczono podatku od nabycia spadku i nie uzyskano zaświadczenia z US o tym fakcie.

Źródła:

1. Ustawa z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych - Dz.U. 1991 nr 80 poz. 350
2. Ustawa z dnia 28 lipca 1983 r. o podatku od spadków i darowizn - Dz.U. 1983 nr 45 poz. 207